Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

met de prins van Oranje. Hij verzocht zijn ambt toch te mogen voortzetten voor wat de
grondheerlijkheid aanging. "Mijn werk is wel verminderd", getuigt hij, "omdat de hoge en middele
jurisdictie onder Weelde zijn gesteld". De verdeeldheid tussen de abdij en de bezitter der hoge en
middele jurisdictie, wat betreft het gezag, was meermalen oorzaak van wrijvingen en misverstanden.
Hierover bestaan verschillende getuigenissen. Het zou nog een hele tijd duren vooraleer de
onderlinge rechtsverhoudingen werden geregeld.
De toekenning van de heerlijkheid aan de prins van Oranje was slechts voorlopig. Prelaat Stalpaerts,
bevreesd dat de belening van Ravels in vreemde handen zou overgaan verzocht om zulks te
voorkomen en om alle problemen te vermijden, de Heer Philip Le Roy van Broechem de belening te
doen. Deze aanvaardde in 1626 en betaalde hiervoor aan de koning 2000 gulden, die de prelaat hem
had gegeven. Aan deze overeenkomst tussen de prelaat en de heer Le Roy waren bepaalde
voorwaarden verbonden. Indien Le Roy zou sterven zonder wettige kinderen ofwel indien zijn kinderen
niet waren "naer het contement van de prelaat", mocht de prelaat zelf een opvolger aanduiden naar
eigen believen. De erfgenamen van Le Roy mochten hiertegen niet protesteren op gevaar dat zij de
2000 gulden prompt zouden moeten teruggeven. Indien de heerlijkheid zou worden afgelost, zouden
ook de penningen aan de abdij terugkomen.
Die verdeeldheid van het gezag tussen de abdij en de bezitter van de hoge en middele jurisdictie was
meermalen oorzaak van wrijvingen en misverstanden. Zo beklaagde de secretaris van Ravels zich
erover dat de schout van Philips Le Roy zich bemoeide met de verkoop van veldvruchten, wat
rechtens toekwam aan de prelaat als grondheer, en die moest gedaan worden onder toezicht van de
meier. Dan zijn er nog getuigenissen van verschillende personen, die verklaren dat de meier en de
schepenen van Ravels altijd gewend waren in te staan voor de verkoop van rogscharen, met
uitsluiting van de mannen van de Hoge Heer. Het openen van een verkoop, wat geschiedde door het
aansteken van de kaars, kwam eveneens toe aan de meier. In 1652 getuigden de schepenen van
Ravels, dat Jan Buycx, schout van Jan De Knuyt, de meier van de prelaat tegenwerkte in de
uitoefening van zijn ambt, nl. in verband met het manen van een goedenis, in het aansteken van de
kaars bij een verkoop van erfgronden en in het voorlezen van het keurboek. Hij heeft o.a. ook
verboden rechtszitting te houden. Het zou nog een hele tijd duren vooraleer de onderlinge
rechtsverhoudingen zouden worden geregeld.
Het latere verloop
Toen na de Vrede van Munster de Hoge Heerlijkheid van Ravels in het bezit kwam van Amalia van
Solms, werd ernaar gestreefd goed af te lijnen welke bevoegdheid de beide partijen bezaten. Door de
raad van de prins van Oranje werd gevraagd om schriftelijk aan te duiden welke rechten de meier van
de prelaat toekwamen. Om hierop met kennis van zaken te kunnen antwoorden, werd een beroep
gedaan op het advies van rechtsgeleerden. Advokaat Mallants van Turnhout gaf zijn advies op het
volgend "Quaerituur". "Welke zijn de rechten die aan elkeen toekome in die dorpen waar de jurisdictie
verdeeld is onder verscheidene Heren?"
In zijn antwoord van 5 september 1663 zei Mallants dat reeds in 1572 op een soortgelijk quaerituur
was geantwoord te Brussel. Hij betoogde dan dat de juristen en de costumiers uiteenlopende
oplossingen gaven over de verdeling van de jurisdictie. Uit verschillende auteurs besloot hij dat de
gewoonten van een plaats moesten worden gevolgd, alsook de plaatselijke interpretatie van de
gebruiken. Na de algemene besluiten gaf Mallants zijn advies op de verschillende punten die hem
waren voorgelegd en die waarschijnlijk betwist werden door de twee partijen. Uit het oordeel van
Mallants blijkt dat al hetgeen de grond raakte toekwam aan de officier van de lage jurisdictie, op
voorwaarde dat het niet gebeurde ten gevolge van een gerechtelijke uitspraak of dat de reële zaken
niet verwant waren met personele, zoals bv. de belangen van wezen. Nog andere adviezen werden
gevraagd, maar de antwoorden waren zeer vaag. Er moest klaarheid komen. Zo ontstond dan
eindelijk in 1669 een onderling akkoord tussen Amalia van Solms, douarière van Oranje en barones
van Turnhout enerzijds, en tussen de prelaat Hroznata Crils van Tongerlo anderzijds. In een eerste
kapittel werd de staat van schout, meier, schepenen en sekretaris behandeld. De permanente
officieren: schout, meier en sekretaris behielden hun ambt. Na de dood van deze toen in funktie zijnde
ambtenaren, zouden de nieuwe officieren beurtelings benoemd worden door de douarière en door de
abt. De zeven schepenen zouden aangesteld worden door de beide partijen. De eerste maal zouden
er vier door de douarière en drie door de prelaat worden aangesteld, het volgend jaar vier door de abt