Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

uit Weelde als vergoeding, een bedrag van 10 Rijnsgulden toegezegd, te nemen op zijn goederen te
Herentals. Dit werd bevestigd door het getuigschrift van twee andere Romegangers, die dezelfde weg
gingen, namelijk Jan van Beeme, stadhouder van Lille en Gierle en Claus Vanden Wouwer,
stadhouder van Weelde.
Beneficiën
Beneficiën zijn stichtingen waardoor op bepaalde dagen en aan bepaalde altaren missen gelezen of
gezongen worden, volgens het verlangen en mits een vergoeding van de stichters. In de late
Middeleeuwen kwamen er in de parochie van Weelde behalve het pastoreel beneficie waaraan de
zielzorg verbonden was, nog andere beneficies tot stand. Aan zo'n beneficie verbonden de stichters
een bepaald inkomen (uit grond of kapitaal) en de verplichting om tot lafenis van hun ziel missen,
gebeden of goede werken te laten opdragen. Zo bestond sinds onheuglijke tijd (in elk geval van voor
1400) het beneficie van de H.Maagd in de kerk van St.-Michiel. In 1453 werd het beneficie van de
H.Antonius en de H.H.Maagden Catharina en Barbara opgericht: "Alzo anno 1453 21 meert is een
geestelijk-weirelijk beneficie opgeregt onder de bescherminge van den H.Geest ende aenroepinge oft
voorspraecke van den H.Antonius, belijder ende H.H.Maeghden Catharina en Barbara, door zekeren
Joannes, bisschop van Luik". Aan dit beneficie was een jaarlijks inkomen van 6 mudde rogge
verbonden. Dit kwam ten goede aan de pastoor van Weelde mits de last om twee missen per week te
celebreren. Jan Buycx legateerde op 3 december 1498 belangrijke bezittingen aan dit beneficie. In
1524 werd het St.-Joris beneficie opgericht. "Anno 1524 15 januari is in de kerk van Weelde opgeregt
een geestelijk-weirelijk beneficie tot lof ende eer van de almogenden Godt ende onder de
voorspraecke van de H.H.Georgius, martelaer, den Aertsengel Michael, Nicolaus (van Mira) ende
Hubertus, door Erardus a Marka (Van Merken), Cardinael bisschop van Luyk".
De inkomsten van dit beneficie zijn 's jaarlijks gepreleveerd op de goederen van verscheidene
eigenaars. "Den last van dit beneficie is de Zondagh ende geboden Hijlighdagen 's morgens de
vroegmisse te celebreren. Item nog 's wekelijks een misse". Verder zal de beneficiant ter plaatse
resideren: "Item personele residentie onder voorwaarde zoo dikwijls als den beneficiant niet wettelijk
belet zijnde, zal veronachtzamen die misse te celebreeren, hij alsdan zal gehouden zijn te betaelen
twee en halve stuyver te verkeeren tot profijt van het fabriek ende van de Arme-Tafel. "Ende in geval
van gene personale residentie dat alsdan de kerk ende arme-Tafelmeesters desselfs emolumenten
zullen trekken, mits de conditie dat zij voor den geannecteerden last zullen gehouden zijn te zorgen.
Daar zijn zeven stichters en het patronaat wordt door de bisschop erkend en gegeven aan wie het
recht toekomt. "Rekening gehouden met het feit dat sommige beneficianten niet altijd ter plaatse
resideerden, maar zich mits betaling door een andere beneficiant lieten vervangen, kan men zeggen
dat er in het midden van de XVIe eeuw buiten de deservitor van de parochiekerk en de kapelaan nog
een drietal priesters verbleven in Weelde.
Vereniging van verschillende beneficiën
In de St.-Michielskerk waren dus opgericht:
- in 1453, het beneficie van de H.Geest, H.Antonius, abt, H.Katharina en H.Barbara
- in 1524, het beneficie van de H.Georgius, H.Michael, H.Niklaas en H.Hubertus
In de St.-Janskapel:
- in 1473 het beneficie van O.L.Vrouw en St.Jan Baptist. Dit beneficie werd door een presbyter of
kapelaan bediend.
Wellicht was het celebreren van al die bepaalde missen aan die verschillende altaren niet gemakkelijk
uit te voeren. Daarom werden sommige beneficiën in 1572 verenigd. Jan Laurentius (Laurijsen)
pastoor van Weelde, zond een verzoekschrift naar Frans Sonnius, bisschop van Antwerpen, om enige
beneficiën te verenigen. Bij brief van 12 september 1572 verenigde de bisschop het beneficie van de
H.Georgius, waaraan een vroegmis op Zon- en feestdagen verbonden was, met het beneficie van St.-
Jan in de kapel van de Straat, waaraan drie missen per week waren verbonden. Verder werden