Parte 1 - Tribunal Regional Federal da 4ª Região
Parte 1 - Tribunal Regional Federal da 4ª Região
Parte 1 - Tribunal Regional Federal da 4ª Região
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Currículo<br />
_____________________________________________________________________________________________________<br />
Permanente - Módulo IV - Direito Penal - 2008 João Gualberto Garcez Ramos<br />
provas, deviam realizar-se em audiência solene e pública, com obediência de estritas<br />
formali<strong>da</strong>des, para que seu juramento tivesse valor jurídico. Assim, além dos casos em<br />
que eram necessários os compurgantes e confirmando o caráter religioso dessa prova,<br />
era uma formali<strong>da</strong>de muito comum o juramento sobre relíquias de santos. 134<br />
Um exemplo dessas normas é o seguinte trecho de um juramento de calúnia do Foral<br />
do Freixo, de 1.152, transcrito por JOHN GILISSEN: “Quem intentar uma ação dessas<br />
(homicídio por traição) jure com três parentes dos mais próximos que tiver na vila em<br />
como não o deman<strong>da</strong> por qualquer outra malquerença mas que o acusado matou ou feriu<br />
o seu parente por feri<strong>da</strong> de onde veio a morrer; e se não tiver parentes, jure com três<br />
vizinhos. E se não fizer este juramento, o acusado não terá que responder (...) Quem ferir<br />
o seu vizinho com pedra ou com pau pague vinte morabitinos se (o autor e conjuradores)<br />
firmarem e se não firmarem, jure (o acusado) com cinco vizinhos (que está inocente)”. 135<br />
Segundo JOHN GILISSEN, essa espécie de prova, após cair em desuso no processo<br />
penal, manteve-se ain<strong>da</strong> no processo civil na forma de juramento litisdecisório. 136<br />
Quanto aos ordálios, o prestigiamento divino é pedido e verificado de maneira mais<br />
direta. Baseavam-se na crença na proteção de Deus aos justos e no desamparo aos<br />
injustos. De fato, consta <strong>da</strong> Primeira Epístola de São Pedro (cap. 3, v. 16: “sejam<br />
confundidos aqueles que ultrajam o vosso bom comportamento em Cristo”. Dois eram os<br />
tipos de ordálios: os unilaterais e os bilaterais. Ambos interessam ao tema <strong>da</strong> audiência<br />
porque se verificavam durante uma cerimônia especificamente convoca<strong>da</strong> para tal fim, na<br />
qual a igual<strong>da</strong>de formal <strong>da</strong>s partes era de vital importância para a vali<strong>da</strong>de <strong>da</strong> prova.<br />
Segundo JOHN GILISSEN, eram exemplos de ordálios unilaterais a prova do ferro em<br />
brasa, <strong>da</strong> água fervente, <strong>da</strong> água corrente, do cadáver etc. 137 As provas do ferro em<br />
brasa e <strong>da</strong> água fervente eram semelhantes: no caso do ferro em brasa, devia o réu<br />
segurar, com as mãos nuas, um objeto de ferro em brasa e <strong>da</strong>r nove passos segurando-o;<br />
<strong>da</strong> mesma maneira com a água fervente: deveria mergulhar uma <strong>da</strong>s mãos num pote<br />
cheio dela e assim permanecer, por certo tempo. Nos dois casos, se dentro de três dias<br />
134<br />
OURLIAC, Paul. Historia…, p. 92-96.<br />
135<br />
SEM AUTOR, Coleção de textos de direito português, I, Foraes, Coimbra, 1914, 70, apud<br />
GILISSEN, John. Introdução…, p. 722-723. Trecho original: “Et qui istam uocem (aleiuoso traidor)<br />
deman<strong>da</strong>uerint primum iuret cum III parentes los magis circa qui in tota la uila fuerint qui lonon deman<strong>da</strong> por<br />
outra malquerencia mais que matador en fridor foi de seo parente onde morreo, et si parentes non habuent<br />
cum III uicinos. Et si istum non iurar nom respondeat illi (...) Qui ferir sua uicino cum petra antcum fuste<br />
pectet XX mo si firmarem et si iuret cum V uicinos”.<br />
136<br />
GILISSEN, John. Introdução…, p. 716.<br />
137 GILISSEN, John. Introdução…, p. 715.<br />
44