Descarga en formato PDF (3,8 MB) - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Lingüística histórica e crítica textual
que salva as dificultades das explicacións anteriores, baseada no recoñecemento da existencia dunha
nasal velar subxacente. A consideración de feitos históricos e interlingüísticos dentro dunha explicación
otimalista proporciona un apoio adicional para defender o carácter subxacente da velar e contribúe a
clarexar trazos das gramáticas de linguas relacionadas co galego, como o portugués e o gascón.
550. Dieguez Gonzalez, Júlio: “A Galiza oriental na fractura do latim hispânico: ditongação
das vogais /e/ e /o/ breves”, en Tiago Freitas e Amália Mendes (orgs.), Actas do XIX Encontro
Nacional da Associação Portuguesa de Linguística (Lisboa, 1, 2 e 3 de Outubro de 2003), Lisboa,
Associação Portuguesa de Linguística, 2004:433-442.
1. investigación | 2. ámb. galego | 3. sincrónico e diacrónico | 4. c | 5. inf. diatópica (galego oriental)
A ditongación das vogais /e/ e /o/ abertas procedentes das correspondentes breves tónicas do latín
clásico foi considerado tradicionalmente un fenómeno propio do centro da Península Ibérica ao que se
mantivo completamente alleo o romance hispánico occidental en que as referidas vogais mantiveron o
timbre que tiñan en latín vulgar. Así, fíxose coincidir a área da ditongación coa liña divisoria que separa
os dialectos leoneses dos galego-portugueses. Este traballo nega a validez desta perspectiva. O denominador
común das palabras en que se rexistran resultados vivos con ditongación na Galicia oriental
é o carácter enfático da forma con ditongo, feito que está en perfecta coherencia cos datos existentes
sobre a historia do fenómeno, cuxo factor desencadeante, segundo a maior parte dos autores, é a
marcaxe da énfase. Nese espazo a variante ditongada [ja] da conxunción copulativa procedente de
ET é usada regularmente en frases coordenadas en que une dous substantivos precedidos de artigo
definido ou indefinido, en crase con el. Esta forma coexiste coa non ditongada e cunha terceira, ditongada
pero autónoma. É paradoxal que a ditongación apareza nunha rexión que tradicionalmente foi
considerada completamente allea ao fenómeno. A explicación -segundo o autor- é que as falas galegas
sufriron un proceso de estandarización esóxena, a partir dun sistema lingüístico alleo, mentres que
nas portuguesas houbo un proceso endóxeno, que apagou de forma máis intensa a variación dialectal
interna. En Galicia a distancia lingüística entre a variante estándar e as falas locais permitiu a conservación
de trazos que corresponden ao período de formación da lingua galego-portuguesa [A.].
551. Dieguez Gonzalez, Júlio: “Alguns adjectivos com metafonia nos falares da Galiza”, en
Teresa Amado Rodríguez, Concepción Cabrillana Leal, Eva Castro Caridad, Cecilia Criado
Boado e Amelia Pereiro Pardo (eds.), Iucundi acti labores: Estudios en homenaje a Dulce Estefanía
Álvarez, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago, Servizo de Publicacións e
Intercambio Científico, 2004:71-79, 1 mapa (= Homenaxes).
1. investigación | 2. ámb. galego | 3. sincrónico e diacrónico | 4. c | 5. lingua oral: inf. diatópica
Recolle datos de 28 puntos da xeografía galega para analizar o valor das vogais medias tónicas na flexión
dos adxectivos birollo, chocho, choco, chosco, ermo, fofo, groso, ledo, morno, morto, novo, solto, torto.
552. Viejo Fernández, Xulio: “Metafonía y diptongación en protorromance hispánico: la variable
pragmática y sociolingüística a luz de nuevos datos asturianos”, Verba, 31, 2004:281-303.
1. investigación | 2. ámb. iberorrománico | 3. sincrónico e diacrónico | 4. p
Trata de identificar as causas e de explicar a distribución da ditongación no noroeste hispánico e a súa
posible relación coa metafonía. A partir da hipótese formulada por Franz Schürr en varios traballos,
ofrécense datos dialectais asturianos en que a metafonía ten que ser analizada como un fenómeno
264 Bibliografía analítica da lingua galega (2004)