Descarga en formato PDF (3,8 MB) - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Lingüística histórica e crítica textual
Para esclarecer esta cuestión comenta o substantivo guarda, presente no refrán e xa estudado por
Carolina Michaëlis [“Randglossen zum altportugiesischen Liederbuch: XIV. Guarvaya” (1904, entrada
608)], que tamén editou esta composición; os valores posibles son os de substantivo común («lugar
onde se fai a garda», «servizo de garda», «corpo de garda») ou topónimo. O autor conclúe que nada
impide pensar nunha homenaxe de Afonso X a Sancho II de Portugal, con quen establecera amizade.
Comenta, así mesmo, a cantiga de escarnio B 466 (Inc.: Don Gonçalo, pois queredes ir daqui pera Sevilha),
onde se documenta o topónimo Librilha, que podería corresponder a Librilla (Murcia) ou -nunha
interpretación que xulga máis acertada- á forma aportuguesada de Sevilha (Libira); nesta cantiga
tamén presta atención ao verso 8, en que José Pedro Machado e Elza Paxeco Machado [Cancioneiro
da Biblioteca Nacional (antigo Colocci-Brancuti) (1949-64, vid. BILEGA 555)] e Manuel Rodrigues Lapa
[Cantigas d’escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses (1965, vid. BILEGA
3314)] transcribiron a finas e a fio co sentido de «xurar con firmeza»; a fio é unha locución adverbial
equivalente a «ininterrumpidamente» e a finas podería ser un xiro adverbial co valor de «ás cegas»,
pero sen documentar; Carolina Michaëlis propuxo a firmes «con firmeza», seguida por Walter Mettmann,
quen tamén apunta afio (de afiar «asegurar, garantizar»); logo repara no verso 12, discrepando
da proposta de lectura de Carolina Michaëlis (por min nen por Joan Coelho), se se ten en conta a de José
Pedro Machado e Elza Paxeco Machado (por mente de Joan Coelho), pois mente, enmente, enmentar,
ementar é usado polos trobadores co valor de «referir», «aludir». Das diversas lecturas dos versos 29
e 30 desta mesma cantiga (Carolina Michaëlis: spetei o frango, Machado e Paxeco: pe[n]t ei e frango,
Mettmann: pelej’ e frango, Lapa: pato ei e frango), propón como máis acorde co sentido do texto peto eu
e frango (de petar «golpear» e franger «quebrar»), que podería partir dunha anfiboloxía con expresións
xurídicas de textos latinos e romances. Pasa logo a revisar as posibilidades interpretativas das cantigas
de escarnio referidas a Pedro da Ponte B 485 / V 68 (Inc.: Pero da Pont’ á feito gran pecado) e B 487 / V 70
(Inc.: Pero da Ponte, pare-vos en mal) e as dificultades que os editores acharon na cantiga de escarnio B
457 (Inc.: Mester avia Don Gil), con irregularidades métricas e lagoas que levaron a Carolina Michaëlis
a elaborar dúas edicións distintas. Na cantiga de escarnio B 458 (Inc.: Achei Sancha Anes encavalgada)
considera os posibles significados do substantivo mostea / mostela «gavela» ou «donicela». Conclúe
considerando a investigación de Carolina Michaëlis imprescindible para os actuais estudos verbo da
obra de Afonso X.
592. Parrado Freire, Alexandre Gaiferos: “Algúns problemas de atribución no Cancioneiro
da Ajuda: o caso das cantigas A 184 e A 291”, en O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois:
Actas do Congreso realizado pola Dirección Xeral de Promoción Cultural en Santiago de Compostela
e na Illa de San Simón os días 25-28 de maio de 2004, Santiago de Compostela, Xunta de
Galicia, Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, 2004:555-564 (= Colección
de difusión cultural; 41).
1. investigación | 2. ámb. galego | 3. sincrónico | 4. m | 5. lingua escrita: lingua literaria
Pon de manifesto os problemas de atribución das cantigas de amor A 184 / B 677 / V 279 (Inc.: Muitos
veg’ eu que se fazen de mi) e A 291 / B 982 / V 569 (Inc.: A mha senhor, que eu mays d’ outra ren). Carolina
Michaëlis lle atribúe a primeira a Rodrigo Eanes Redondo, malia a rúbrica de B e V, que lla asigna
a Johan Perez de Aboim. A segunda presenta un problema de dobre atribución a Pero da Ponte e a
Sancho Sanchez, vinculado ao dunha dobre copia. O autor explica as razóns codicolóxicas que levan
ás dúbidas atributivas da primeira composición, así como aqueloutras que dificultan a designación
autoral da segunda. Como conclusións, sinálase que o problema de atribución se debe ás diferentes
284 Bibliografía analítica da lingua galega (2004)