Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Eufemizmy i dysfemizmy w recenzjach filmowych
121
Wed³ug S³ownika jêzyka polskiego PWN epizod to «wydarzenie,
wypadek, zwykle ma³ej wagi, nie wywieraj¹cy wp³ywu na ca³oœæ
wydarzenia; fragment czegoœ». U¿ycie tego s³owa jest wiêc w przytoczonym
tekœcie eufemizmem, gdy¿ pomniejsza znaczenie wojny,
sprawiaj¹c na czytelniku wra¿enie, jakby by³a ona bezkrwaw¹ zabaw¹.
Tak¿e zaskakuj¹cy spe³nia funkcjê eufemizuj¹c¹ – autor
osi¹ga j¹ w dwojaki sposób: po pierwsze u¿ywa cudzys³owu, po drugie,
znaczenie, o jakie mu chodzi, czyli ‘szokuj¹cy’, nie jest pierwszym
skojarzeniem nasuwaj¹cym siê odbiorcy podczas czytania tekstu.
Niemniej portret osobnika czerpi¹cego satysfakcjê i profesjonaln¹
dumê z dostarczania towaru, który pozwala ludziom
skutecznie siê zabijaæ, wywo³uje niepokój i refleksjê
nad godnym po¿a³owania stanem œwiatowej polityki.
(Andrzej ZWANIECKI: Pan ¿ycia i œmierci. „Film” 2005, nr 11, s. 73)
Osobnik jest s³owem nacechowanym negatywnie – mo¿na tu
wiêc mówiæ o dysfemizmie. U¿yta peryfraza towar, który pozwala
ludziom skutecznie siê zabijaæ równie¿, jak siê wydaje, mo¿e byæ
zaliczona do grupy dysfemizmów. Opisane zosta³o dok³adnie, co ów
towar mo¿e zrobiæ. Rzeczownik broñ ma neutralne konotacje, natomiast
przytoczony opis zawiera s³owo zabijaæ, które w naszym
spo³eczeñstwie, jak i wielu innych, wywo³uje negatywne uczucia,
kojarzy siê bowiem ze œmierci¹, bêd¹c¹ tematem tabu.
„Nasz” historyczny model ludobójstwa to „higieniczne” obozy
koncentracyjne. „Cywilizowana” rzeŸ nie istnieje bez socjotechniki
– Zygmunt Bauman pisa³, ¿e Holokaust, czyli
g³adzenie milionów przez setki tysiêcy, by³o mo¿liwe dziêki
uczynieniu zeñ faktu administracyjnego, w którym oprawca
by³ urzêdnikiem wykonuj¹cym polecenia prze³o¿onych.
(Barbara KOSECKA: Hotel Ruanda. „Film” 2005, nr 11, s. 76)
Mimo i¿ ani S³ownik jêzyka polskiego PWN, ani S³ownik eufemizmów
polskich nie odnotowuj¹ obozu koncentracyjnego jako eu-