Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
232 £UCJA STANICZKOWA<br />
Rozwa¿ania nad obecnoœci¹ gwary œl¹skiej w literaturze wymagaj¹<br />
ustalenia kryteriów, które pomog¹ w porz¹dkowaniu spostrze-<br />
¿eñ. I tak, osobnej obserwacji podlegaæ powinny utwory pisarzy<br />
i poetów ludowych oraz utwory autorów wykszta³conych. Inne<br />
wnioski nasuwaæ siê bêd¹ podczas œledzenia stosowania gwary<br />
przez pisarzy – przybyszów i przez pisarzy œl¹skich, wyros³ych<br />
w œrodowisku gwarowym. Tak¿e okres historyczny, w którym powstawa³y<br />
utwory czerpi¹ce z zasobów gwary œl¹skiej, nie jest bez<br />
znaczenia. Z pewnoœci¹ wa¿n¹ cezurê czasow¹ stanowi rok 1922,<br />
przed którym poetom przyœwieca³o d¹¿enie do maksymalnej „czystoœci”<br />
jêzyka polskiego (K. Damrot, N. Bonczyk), a tak¿e rok 1939,<br />
kiedy powszechn¹ akceptacjê zyskiwa³y utwory akcentuj¹ce regionalny<br />
rodowód literatury o Œl¹sku i powstaj¹cej na Œl¹sku. Bardzo<br />
interesuj¹ce rozwi¹zania proponuje najnowsza literatura. Jerzy<br />
Szymik, Stefan Szymutko, Kazimierz Kutz, Wojciech Kuczok<br />
– to pisarze najbardziej znani, a ka¿dy z nich ma w³asn¹ koncepcjê<br />
siêgania do skarbca jêzyka, w którym wzrasta³.<br />
Do ciekawych wniosków prowadz¹ wypowiedzi œl¹skich pisarzy<br />
niemieckojêzycznych na temat gwary, jest to jednak zagadnienie<br />
wymagaj¹ce osobnego omówienia. Niniejszy tekst zaledwie sygnalizuje<br />
zjawisko niezwykle ciekawe i – jak s¹dzê – wa¿ne, skupiaj¹ce<br />
siê wokó³ zagadnienia: W jakim stopniu oraz w jaki sposób<br />
gwara œl¹ska obecna jest w literaturze? Najciekawsza jednak by-<br />
³aby odpowiedŸ na pytanie: Dlaczego i z jakim skutkiem pisarze<br />
œl¹scy siêgali/siêgaj¹ do gwary? Postaram siê wskazaæ na wybranych<br />
przyk³adach zjawiska gwarowe wystêpuj¹ce w literaturze<br />
dwudziestolecia miêdzywojennego (Gojawiczyñska, Szewczyk, Morcinek)<br />
i w literaturze najnowszej (Szymik, Szymutko, Kutz, Kuczok).<br />
Pola Gojawiczyñska przebywa³a na Œl¹sku niespe³na rok – od<br />
jesieni 1931 roku mieszka³a w Piekarach Œl¹skich, a w³aœciwie<br />
w Szarleju, obecnie dzielnicy Piekar. Zarówno krajobraz œl¹ski, który<br />
dla pisarki by³ zgo³a egzotyczny, jak i Œl¹zacy zafascynowali j¹<br />
tak dalece, ¿e w bardzo krótkim czasie powsta³y a¿ dwie ksi¹¿ki<br />
o Œl¹sku: Powszedni dzieñ i Ziemia El¿biety. Gojawiczyñska nie<br />
zna³a gwary, ale uzna³a j¹ za nieod³¹czny atrybut swoich bohate-
Change language