Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

„S³owo jest wielkim mocarzem...” – retoryka i reklama...
173
nie roœci sobie prawa do prawdy bezosobowej. Z chwil¹, gdy dana
informacja chce wywrzeæ wp³yw na jedn¹ lub wiele osób, ukierunkowaæ
ich myœlenie, rozbudziæ lub uspokoiæ ich emocje, sk³oniæ do
pewnego dzia³ania, nale¿y ona do dziedziny retoryki”. Jêzyk reklamy
„paso¿ytuje” na ró¿nych dyscyplinach wiedzy, typowych sytuacjach
¿yciowych, stereotypach itd., w du¿ym stopniu wykorzystuje
równie¿ ars bene dicendi.
Spojrzenie na zjawisko reklamy przez pryzmat retorycznych
chwytów perswazyjnych jest niezwykle istotne w szkole. Œwiadomoœæ
obecnoœci elementów perswazyjnych pozwoli m³odemu cz³owiekowi
lepiej zrozumieæ otaczaj¹cy go œwiat i uwra¿liwi na to, co
dzieje siê dooko³a, by móg³ byæ kompetentnym odbiorc¹ i uczestnikiem
kultury (nie tylko popularnej). Wprowadzenie tego typu problematyki
na lekcjê u³atwi uczniowi ukszta³towanie mechanizmów
obronnych przed ró¿nego rodzaju perswazj¹: „Jêzykowe zachowania
perswazyjne dadz¹ siê sprowadziæ do ograniczonego repertuaru
chwytów odwo³uj¹cych siê do trzech sfer: do sfery racji (prezentacja
zalet albo wad, opis funkcji itp.), do sfery emocji (wywo-
³ywanie okreœlonych odczuæ, np.: strachu, podziwu), do sfery norm
(wskazywanie na zwi¹zek prezentowanych wartoœci z moralnoœci¹,
zwyczajami, ogólnie akceptowanymi pogl¹dami). Na wszystkich
tych poziomach rozgrywa siê gra nadawcy z odbiorc¹, gra, w której
obowi¹zuje kilka niezbêdnych b¹dŸ istotnych regu³, nie zawsze
jednak etycznie czystych. Nale¿y piêtnowaæ praktykowanie zasady
»wszystkie chwyty dozwolone« i wyczuliæ, zw³aszcza m³odych,
na dwuznacznoœæ niektórych dzia³añ s³u¿¹cych przekonywaniu”
(CZARNECKA, RZESZUTEK, SOBCZAK, 2002: 281).
Niech wystêpuj¹ce w tytule artyku³u s³owa Gorgiasza bêd¹ wyzwaniem
i przestrog¹ równie¿ dla wspó³czesnych: „S³owo jest wielkim
mocarzem [...] wywo³uje rzeczy na miarê bosk¹. Zdolne jest bowiem
i strach uœmierzyæ, i troskê odsun¹æ, radoœæ wzbudziæ i wspó³czucie
pomno¿yæ” (KOROLKO, 1998: 250).