Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

238 £UCJA STANICZKOWA
istotne. Reszta – zaszczyty, s³awa – by³a mniej wa¿na ni¿ dobrze
wykonana praca. Kutz jest szczególnie wra¿liwy na lapidarnoœæ
komunikatu charakterystyczn¹ dla mowy Œl¹zaków. Przyk³ady
mo¿na mno¿yæ. Zanim przytoczê króciutki fragment jego rozmowy
z koleg¹ szkolnym spotkanym podczas realizacji Soli ziemi czarnej
w Szopienicach, muszê odwo³aæ siê do ustaleñ Jolanty Tambor.
W jej ksi¹¿ce Mowa Górnoœl¹zaków oraz ich œwiadomoœæ jêzykowa
i etniczna, w rozdziale Opis gwary, omówione zosta³y m.in. wyrazy
„tabu”, np. pieron. Autorka pisze: „Bardzo s³abo stabuizowany
w gwarze œl¹skiej jest wyraz: dupa: Ja, ja, bo jo kochom tych Œl¹zoków,
bo jo te¿ jest Œl¹zok, ale, ale to som takie dupy stropione
(...). Jest to zatem kolejny przyk³ad s³owa o zdecydowanie s³abszej
wartoœci wulgarnej w gwarze ni¿ w jêzyku ogólnopolskim” (TAM-
BOR, 2006: 225).
A teraz powróæmy do Kutza.
Ma³y stan¹³ pode mn¹, by³ w „laciach”. (...) Aby zmieniæ
temat, pytam: – „Alojz, coœ ty tak zmalo³ przez te lata?” – Jo
niy zmalo³, jo dupia dwadziyœciapiynæ lot na dole. Jo sie
zdepto³.
Kolejnym przyk³adem jest scena z babk¹ w Pi¹tej stronie œwiata:
Z babk¹ by³o tak samo. Do koñca ¿ycia nie by³a w stanie spamiêtaæ
jednego s³owa niemieckiego, przez co mieliœmy z ni¹
podczas okupacji mnóstwo k³opotów – to przez ni¹ niemal
codziennie naklejano nam na drzwiach plakat (...) WER
POLNISCH SPRICHT IST UNSER FEIND (...) Siedzia³a na
swoim miejscu przy drzwiach – na ³awce od butów (...) pyta³a
o coœ oczywistego, a poniewa¿ g³uch³a z wiekiem i wtedy jakoœ
raptownie, wiêc trzeba jej by³o g³oœno odpowiadaæ. (...) Ona
oczywiœcie nie dos³ysza³a, wiêc powtarza³a pytanie (...), a chodzi³o
przewa¿nie o godzinê, na przyk³ad – „Kela tam teroz na
zygorze?” (…) cz³owiek zamiera³ ze strachu i tym bardziej nie
odpowiada³, ona nie mog¹c siê doczekaæ odpowiedzi pyta³a
ju¿ z tak¹ iloœci¹ decybeli, ¿e pies siê chowa³ pod ³ó¿ko, i wtedy,