Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

196 BEATA RUSEK
zykowym. Palindrom w ograniczonym stopniu wykorzystuje mo¿liwoœci
gramatyczne, leksykalno-semantyczne, sk³adniowe, bêd¹c
zale¿nym od uk³adu symetrycznego. Symetria, z jednej strony, stanowi
o istocie tej formy, a z drugiej – ogranicza rozwijanie wystêpujacych
elementów.
Ogólne wnioski, jakie nasuwaj¹ siê po lekturze palindromów,
prowadz¹ do ambiwalentnych konstatacji. Istniej¹ takie palindromy,
które czyta siê i interpretuje bez nadmiernego intelektualnego
wysi³ku, odbiera w sposób naturalny – ich elementy nasuwaj¹
w ma³o skomplikowany sposób skojarzenia, ewentualne kontrasty,
zaskakuj¹ce po³¹czenia znaczeñ dodaj¹ im tylko dodatkowego uroku.
Natomiast wysi³ek poniesiony w celu zinterpretowania, odnalezienia
istoty, znaczenia innego palindromu okazuje siê daremny
– zamiast zaskakiwaæ puent¹, uj¹æ kondensacj¹ opisywanych zjawisk,
wywo³aæ reakcjê œmiechu z racji dobrze po³¹czonych elementów,
– palindrom zadziwia do tego stopnia, ¿e rodzi siê wówczas
pytanie o sens i potrzebê nielogicznego, choæ symetrycznego uk³adu
liter. Palindrom jest specyficzn¹ organizacj¹ liter i s³ów – wydaje
siê, i¿ sens na si³ê zostaje wt³aczony w symetryczn¹ postaæ
zdania. Osi¹gniêcie zespolenia sensu z symetri¹ jest zadaniem
trudnym, lecz – jak siê okazuje na wybranych przyk³adach – mo¿liwym.
Literatura
BARAÑCZAK S. (1995): Pegaz zdêbia³. Londyn.
BARTMIÑSKI J., red. (1993): Wspó³czesny jêzyk polski. Wroc³aw.
BRALCZYK J. (2004): Leksykon zdañ polskich. Warszawa.
BUTTLER D. (2001): Polski dowcip jêzykowy. Warszawa.
CH£OPICKI W. (2002): Humor w komunikacji jêzykowej. W: SZPILA G., red.: Jêzyk
trzeciego tysi¹clecia II. T. 1: Nowe oblicza komunikacji we wspó³czesnej
polszczyŸnie. Kraków.
CORTÁZAR J. (1989): Satarsa. W: Niewpory. Prze³. Z. CH¥DZYÑSKA. Kraków.
Encyklopedia powszechna S. Orgelbranda (1901). Warszawa.