Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Nie komunikowaæ – prowokowaæ
205
m.in. takich, które budowane s¹ poprzez czêœciow¹ redukcjê s³ów.
W Zabawie w g³uchy telefon narrator, jad¹c poci¹giem, zbli¿a siê
do miasta, postrzeganego jako powolne cielsko zaura (s. 12). S³owo
zaur (od gr. sauros ‘jaszczurka’) nie wystêpuje w tej postaci w œwiadomoœci
odbiorcy, który jednak zna nazwy gadów kopalnych (choæby
„dinozaur”). Naturalnie uruchomiony zostaje wiêc – zgodny
z intencj¹ nadawcy – ci¹g skojarzeñ, dotycz¹cych wyobra¿eñ o olbrzymim,
historycznym potworze, nios¹cym zagro¿enie, tym wiêksze
¿e wspó³czesnemu cz³owiekowi nieznane. Zabieg, polegaj¹cy na
uciêciu czêœci wyrazu, zwraca uwagê czytelnika, zarazem wykorzystuj¹c
istniej¹ce skojarzenia i sygnalizuj¹c inne ni¿ utrwalone
znaczenie. Zaur to nowy, wspó³czesny rodzaj potwora, symbolizuje
aktualne, realne zagro¿enia, które niesie ze sob¹ miasto (problem
ten jest zreszt¹ w powieœci stale eksponowany). Poprzez czêœciow¹
zmianê istniej¹cej formy wyrazu narrator podejmuje grê
z odbiorc¹, proponuj¹c mu czêœciow¹ zmianê funkcjonuj¹cego krêgu
znaczeniowego. Nowy wyraz wykorzystuje tylko czêœæ pola semantycznego,
która ³¹czy siê z ogromem i groz¹ potwora, eliminuj¹c
znaczenie zoologiczne i historyczne. Zewnêtrznym przejawem
tej fragmentarycznoœci znaczenia jest redukcja formy.
Semantykê wyrazu zmieniæ mo¿na poprzez redukcjê wiêkszej
czêœci s³owa albo tylko jednego fonemu. J. Anderman, wykorzystuj¹c
wyra¿enia ju¿ istniej¹ce w jêzyku i odznaczaj¹ce siê podobieñstwem
w warstwie brzmieniowej, wprowadza je w nowy kontekst
– proponuje czytelnikowi grê w nowe znaczenia. We fragmencie
Gry... narrator, patrz¹c na wyci¹gniêt¹ d³oñ pomnika, zauwa¿a,
¿e nigdy nie usiad³ na niej ¿aden zdro¿ny go³¹b (s. 16). Oczekiwalibyœmy
raczej okreœlenia zdro¿ony, czyli zmêczony drog¹. Wprowadzenie
w ten kontekst s³owa zdro¿ny zaskakuje. Go³¹b symbolizuje
niewinnoœæ, ³agodnoœæ, gdy tymczasem s³owo zdro¿ny niesie
ze sob¹ wrêcz przeciwne konotacje (zdro¿ny, czyli ‘taki, który zszed³,
zboczy³ z uczciwej drogi’; w ogólnym znaczeniu: ‘taki, który zas³uguje
na naganê, godny potêpienia’). W efekcie powstaje oksymoroniczne
zestawienie, które staje siê sygna³em kolejnej gry znaczeniowej.
Narrator proponuje czytelnikowi zabawê znaczeniami, uruchamiaj¹c
skojarzenia zwi¹zane zarówno z okreœleniem zdro¿ny,