Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Jêzyk a œwiat dzieciêcej wyobraŸni
131
n¹, gdy owo przekszta³cenie zachodzi w obrêbie tej samej modalnoœci
zmys³owej, oraz poprzez postaæ transmorficzn¹, gdy przekszta³cenie
zachodzi miêdzy modalnoœciami (por. BIA£KOWSKI, 1984).
Z rozwa¿añ tych wynika, ¿e istnieje jakoœciowa ró¿nica pomiêdzy
wyobra¿eniem i spostrze¿eniem, tym samym równie¿ pomiêdzy
wyobraŸni¹ a spostrzeganiem. Uwa¿a siê, ¿e relacja pomiêdzy
wyobra¿eniem a wyobraŸni¹ jest taka sama, jak miêdzy spostrze-
¿eniem a postrzeganiem (por. BRONOWSKI, 1984). Wyobra¿enia stanowi¹
pewien wymiar jêzyka i dziêki temu pojawia siê nowa wiêŸ
pomiêdzy wyobraŸni¹ a metafor¹ (LIBURA, 2000: 27). Zgodnie z teori¹
prototypów wyobra¿enia s¹ podstaw¹ tworzenia pojêæ. Mog¹ staæ
siê zatem punktem wyjœcia do tworzenia reprezentacji wzrokowo-
-przestrzennych. Odzwierciedlana jest w nich ci¹g³a natura rzeczywistoœci.
Wyobra¿enia – wed³ug zwolenników stanowisk abstrakcyjnych
– s¹ epifenomenami zjawisk, które zachodz¹ w mózgu.
Specjalizacja spostrze¿eñ w przypadku dzieci roz³o¿ona jest,
oczywiœcie, w czasie. Jednak ju¿ u dzieci w 7.–8. roku ¿ycia nastêpuje
du¿y prze³om w tej dziedzinie. W tym wieku dochodzi do wyraŸnej
specjalizacji wyobraŸni przestrzennej i czasowej. Zmiany te
t³umaczy siê rozwojem spostrze¿eñ, wyobra¿eñ oraz pojêæ zwi¹zanych
z czasem i przestrzeni¹. Efektem dobrze rozwiniêtej wyobraŸni
bêd¹ prawid³owo wykonywane szkice i rysunki do zadañ, tworzone
poprawne opisy, formu³owane w³aœciwe spostrze¿enia i wnioski,
okreœlaj¹ce zale¿noœci miêdzy elementami figur i samymi figurami.
Wa¿nym elementem rozwoju wyobraŸni twórczej jest ekspresja
plastyczna. Ciekaw¹ koncepcjê jej rozwoju opracowa³ Lew WY-
GOTSKI (1971). Jego zdaniem „wyobraŸnia jest mentalnym procesem,
który rozwija siê w wyniku internalizacji zabawy dzieciêcej.
W miejsce realnych, fizycznych obiektów [...] w zabawie pojawiaj¹
siê wyobra¿enia” (LIMONT, 1996: 45). Wed³ug Wygotskiego dziecko
za pomoc¹ wyobraŸni nie tylko przypomina sobie wczeœniejsze
doœwiadczenia, ale równie¿ tworzy nowe sytuacje i podejmuje nowe
zachowania, podczas których nastêpuje przekszta³canie rzeczywistoœci.
9*