Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Obecnoœæ gwary œl¹skiej w literaturze...
237
kie budzi³y w nas dot¹d romantyczne rekwizyty spod Nowogródka
czy z ukraiñskich stepów” (SZEWCZYK, 1961: 64).
We wspó³czesnych utworach literackich pozycja gwary jest szczególna.
Pisarze nie siêgaj¹ po s³owa gwarowe, ¿eby podnieœæ wartoœæ
artystyczn¹ utworu, uatrakcyjniæ lekturê czy wzmocniæ autentyzm
œwiata przedstawionego. Odnosimy wra¿enie, ¿e przyjêli oni
inn¹ perspektywê œwiata, widzianego przez pryzmat jêzyka. Zastosowanie
gwary ¿ywej, autentycznej, a nie stylizacji ma na celu
powiedzenie cz¹stki prawdy o Œl¹zaku: o jego specyficznym odbiorze
œwiata.
Kazimierz Kutz jako pisarz jest mniej znany ni¿ jako re¿yser
czy senator. A jednak, kiedy fragmenty jego Pi¹tej strony œwiata
ukaza³y siê w „NaG³osie”, Wis³awa Szymborska powiedzia³a: „Narodzi³
siê nam pisarz!” Ju¿ lektura pierwszych zdañ uœwiadamia
czytelnikowi, ¿e styl Kutza jest niepowtarzalny. Stosuje on gwarê
tylko w dialogach, je¿eli nie liczyæ sporadycznych s³ów, takich jak
np. ewald, filowaæ, spamiêtaæ. W jego tekstach zastosowanie gwary
czêsto daje efekt komiczny. Komizm s³owny polega w nich na
maksymalnym uproszczeniu informacji, nazywaniu wielkich, wa¿nych
spraw s³owami tak zwyk³ymi, ¿e a¿ banalnymi. Wspominaj¹c
mistrza œwiata w biegach d³ugodystansowych, Jerzego Chromika,
swojego kolegê z gimnazjum mys³owickiego, tak pisze:
Chromika spotka³em nazajutrz po jego s³awnym zwyciêstwie
nad koalicj¹ biegaczy wêgierskich, ze s³ynnym Iharosem, rekordzist¹
œwiata. (...) Zobaczy³em go w hallu marnego hotelu.
Siedzia³ w foteliku w k¹cie, chudy i blady – jak zwykle. Nikt
go nie rozpoznawa³, a i on by³ jakiœ nieobecny. (...) W koñcu
mówiê: – „Czeœæ Jorguœ! Co robisz?” On ockn¹³ siê i zapyta³:
– „To niy wiysz? Jo lotom”.
(KUTZ, 1999)
W tym lotom mieœci siê bardzo wiele: i to, ¿e by³ lepszy ni¿ rekordzista
œwiata, i to, ¿e mia³ na koncie wiele tytu³ów mistrzowskich,
i to, ¿e by³ gwiazd¹ sportu, itd. Dla Chromika wa¿ne by³o
tylko to, co robi³ – biega³. Robi³ to najlepiej, jak potrafi³. I to by³o