Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Eufemizmy i dysfemizmy w recenzjach filmowych
125
Von Trier z Vinterbergiem graj¹ konwencj¹ i bior¹ pod lupê
nie tylko narodowy fetysz, ale i inne grzechy mniejsze Amerykanów,
jak chocia¿by nieszczer¹, zaprogramowan¹ tolerancjê
dla Afroamerykanów.
(Micha³ BIELAWSKI: Moja droga Wendy. „Film” 2005, nr 11, s. 82)
Wyraz Afroamerykanin stanowi kalkê jêzykow¹ z jêzyka angielskiego,
gdzie u¿ywany jest jako politycznie poprawna forma okreœlaj¹ca
czarnoskórych obywateli kraju. Jak pisze Nigel REES (2006:
VI), wyrazy tworzone w ramach poprawnoœci politycznej s¹ g³ównym
Ÿród³em nowych eufemizmów od koñca lat 80. XX wieku pomimo
tego, ¿e niewiele maj¹ one wspólnego ze skromnoœci¹, uprzejmoœci¹
czy dobrym smakiem. Trudno jednoznacznie stwierdziæ, czy
s³owo to zostanie przyjête przez u¿ytkowników jêzyka polskiego,
jednak jako neologizm pe³ni ono funkcjê eufemizuj¹c¹ w stosunku
do wci¹¿ neutralnego (?) s³owa Murzyn.
Przeszczep tego stylu na grunt hollywoodzki siê jednak nie
uda³, byæ mo¿e dlatego, ¿e organizm fabryki temperowania
oryginalnoœci odrzuci³ zastrzyk œwie¿ej krwi jeszcze przed
transfuzj¹.
(Jan WALCZAK: Zupe³nie jak mi³oœæ. „Film” 2005, nr 5, s. 80)
Zaprezentowany przyk³ad zawiera dysfemizm. U¿yta przez autora
peryfraza fabryka temperowania oryginalnoœci w miejsce nazwy
Hollywood jest jednym z ciekawszych sposobów wyra¿enia
dezaprobaty wobec niszcz¹cej wszelkie objawy wyj¹tkowoœci fabryki
snów.
Przytoczone w artykule przyk³ady s¹ jedynie czêœci¹ materia³u
zebranego podczas analizy recenzji. Moim zamiarem nie by³o zreszt¹
przedstawienie wszystkich eufemizmów i dysfemizmów, jakie
uda³o siê znaleŸæ, a jedynie pokazanie, jak istotn¹ rolê odgrywaj¹
one podczas tworzenia wypowiedzi. Eufemizmy stanowi¹ zdecydowan¹
wiêkszoœæ zebranego materia³u. Wydaje siê, ¿e krytycy wol¹
u¿ywaæ ³agodniejszych zwrotów lub korzystaæ z neutralnego jêzy-