Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

236 £UCJA STANICZKOWA
– Ja! Jako prawiem! (...) Polska bydzie nam rada. (...) My
se do tej Polski musimy jakby chodnik przez gêsty las wyrêbowaæ
i sami do niej jakby na dwierze waliæ i krzyczeæ, a¿
nas puszcz¹ do siebie. Tak to jest. Ale nie dziwota.
(...)
Poczekaj, a¿ dopowiem do koñca. (...) Ostatnie s³owo ci powiadam.
Ja ciê wychowa³ na Polaka... broni³ ciê przed ich
trucizn¹... obroni³em a¿ do tej chwili... W szkole ciê nie zrobili
judaszem... a kiedyœ do wojska szed³, pamiêtasz? ...prawi³em
ci wtedy, ¿ebyœ siê wystrzega³ ich jak z³ego ducha... Da³em ci
szkaplerz... tyœ mi da³ rêkê na to... powiedzia³eœ, ¿e ni..., ¿e
siê nie musza baæ o ciebie... Pamiêtasz?
(MORCINEK, 1987: 39, 150)
Stylizacja jest na tyle delikatna, ¿e nie zak³óca zrozumienia tekstu
nawet tym czytelnikom, którzy za poœrednictwem powieœci
G. Morcinka po raz pierwszy zetknêli siê ze œl¹sk¹ gwar¹. Autor
Wyr¹banego chodnika wyraŸnie indywidualizuje jêzyk postaci.
Gwar¹ mówi¹ ludzie proœci, natomiast ksi¹dz, pose³ pos³uguj¹ siê
jêzykiem ogólnopolskim. Wtr¹cone kwestie niemieckie czy czeskie
dodatkowo podkreœlaj¹ autentyzm jêzyka.
Bohaterowie powieœci Morcinka wyznaj¹ mi³oœæ, wyra¿aj¹ smutek,
roztrz¹saj¹ sprawy polityczne „po œl¹sku”. I nie brakuje s³ów
na wyra¿enie wielkich uczuæ i wa¿nych spraw. Wilhelm Szewczyk,
jeden z pierwszych czytelników powieœci Wyr¹bany chodnik, powiedzia³:
„Czym by³ Gustaw Morcinek dla m³odzie¿y œl¹skiej (...)?
Czym by³ dla nas, synów górniczych, wychowanych jak on w cieniu
ha³d, w poszumach kopalni, w zgie³ku familoków? (...) Ale tu
oto spotykaliœmy siê z opisem artystycznym; smakowaliœmy ka¿de
zdanie, dumni, ¿e tak doskonale przylegaj¹ do niego te czy inne,
znane nam z codziennego u¿ytku wyra¿enia gwarowe; podziwialiœmy
pisarza za opis spraw i rzeczy, o których nie s¹dziliœmy, ¿e
bêd¹ siê nadawa³y do wielkiej, epickiej opowieœci. Wyr¹bany chodnik
po prostu przywróci³ znaczenie wszystkim drobnym akcesoriom
¿ycia œl¹skiego, które przez to samo wchodzi³y do literatury jako
elementy pe³noprawne, mog¹ce budziæ takie samo wzruszenie, ja-