Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
28 IWONA SZATKOWSKA<br />
w tekœcie oraz na dynamikê. Specyfikê struktury ka¿dego gatunku<br />
rozjaœni opis „sk³adowych” tej z³o¿onej kategorii: wspominana<br />
ju¿ perspektywa aksjologiczna, œwiatopogl¹dowa i kulturowa, sytuacja<br />
komunikacyjna, w tym jej parametry przestrzenne – odleg³oœæ<br />
obiektu od konceptualizatora itp., poniewa¿, co warto zaznaczyæ,<br />
poszczególne gatunki przywo³uj¹ mentalne lub sensualne<br />
znaczenie widzenia b¹dŸ oba aspekty równoczeœnie.<br />
Szczególnie interesuj¹cy jest przypadek, gdy gatunek dopuszcza<br />
sytuacjê, w której dany przedmiot jest profilowany równoczeœnie<br />
z wielu punktów widzenia. Owa wieloœæ perspektyw ogl¹du<br />
staje siê równie¿ dowodem na to, i¿ punkt widzenia postrzegany<br />
jako wyznacznik gatunkowy zmienia siê, ulega modyfikacjom. Przeœwiadczenie,<br />
i¿ uczestnik zdarzenia przyjmuje w danej chwili wiêcej<br />
ni¿ jeden punkt widzenia, powstaje na skutek zachodzenia pewnych<br />
procesów mentalnych, powoduj¹cych „zlewanie siê” dwóch lub<br />
wiêkszej liczby punktów widzenia aktywowanych w niewielkich<br />
odstêpach czasu (G£AZ, 2004: 73).<br />
Zjawisko wspó³wystêpowania punktów widzenia i jego wp³yw na<br />
proces kategoryzacji uniwersum mowy sta³o siê wa¿nym ogniwem<br />
w teorii ogl¹du Roberta MacLaury’ego. Punktem wyjœcia rozwa-<br />
¿añ amerykañskiego kognitywisty jest mentalna odleg³oœæ podmiotu<br />
od postrzeganego przedmiotu jako jeden z podstawowych parametrów<br />
kategorii punktu widzenia 7 . Swoj¹ teoriê MacLaury opiera na<br />
zasadzie niesprzecznoœci, która wyros³a na gruncie psychologii poznania.<br />
Wed³ug niej „¿aden byt nie mo¿e byæ w dwóch punktach<br />
widzenia jednoczeœnie, nie mo¿na obserwowaæ danej sceny jednoczeœnie<br />
z bliska i z daleka” (MACLAURY, 2002; cyt. za: G£AZ, 2004:<br />
81). Z³udzenie wspó³wystêpowania punktów widzenia psychologowie<br />
t³umacz¹, z jednej strony, istnieniem pamiêci sensorycznej, która<br />
7 MacLaury wyró¿nia cztery stopnie oddalenia konceptualizatora od przedmiotu<br />
konceptualizacji: od najbardziej subiektywnego, przez dwa stany poœrednie,<br />
do najbardziej obiektywnego. Badacz zaznacza jednoczeœnie, ¿e w normalnych<br />
okolicznoœciach u¿ycia jêzyka skrajne sytuacje nale¿¹ do rzadkoœci<br />
lub wrêcz nie wystêpuj¹ w stanie czystym (MACLAURY, 2002; podane za: G£AZ,<br />
2004: 76).
Change language