Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Palindrom jako przyk³ad symetrii w jêzyku
193
kich: A i wam Etna – Dante mawia (MZ, 53); Order (fakt) co noc
tka Fredro (G, 78).
W porównaniu z takimi gatunkami literackimi, jak fraszka czy
aforyzm, „palindrom wcale niekoniecznie bywa tym lepszy, im krótszy”
(BARAÑCZAK, 1995: 25). Za pomoc¹ d³u¿szego palindromu mo¿na
wyraziæ ró¿nego typu oceny i komentarze: czy to „ostry protest
przeciwko konkretnej bol¹czce, takiej np. jak kupczenie dobrami”:
Ocena: Wady – weto! £zy! Marazm! Ech, ci cynicy! Ryciny cichcem
za ramy z³ote wydawane, co?! (B, 32), czy te¿ „bardziej skomplikowane
emocjonalnie – g³êboko ironiczne, a zarazem pe³ne autentycznego
¿artu – wezwanie zachodniej cywilizacji do duchowego
oporu wobec odradzaj¹cego siê barbarzyñstwa posttotalitaryzmu”:
„O, ³am ord¹ jutro Pary¿a!”, wo³am: „Ma³o wa¿y raportu j¹dro,
ma³o!” (B, 32).
Odpowiednie zestawienie wybranych wyrazów i zdañ mo¿e stanowiæ
pretekst do stworzenia historyjek z interesuj¹cym podtekstem,
a nawet palindromów-wierszy 12 dodatkowo przyozdobionych
rymem:
A kat, a lew on co noc.
Mawia typ Adam: A ty wy¿yta?
– A ty ¿ywy tam? – Ada pyta.
I Wam co noc nowela taka!
(www.palindromy.pl/pal_eis.html)
W utworach poetyckich rym czêsto staje siê oœrodkiem centralnym,
istnieje nawet „przymus rymu”, który w konsekwencji wp³ywa
na ostateczn¹ postaæ komunikatu. Inaczej rzecz siê dzieje
w palindromach – tu rym jest czymœ powstaj¹cym „przy okazji”,
jako element wtórny, dodatkowy wynik lustrzanego odbicia wyrazów.
I mimo ¿e giêtka i fleksyjnie bogata polszczyzna operuje znaczn¹
moc¹ œrodków wyrazu, by uk³adaæ nawet bardzo skomplikowa-
12 W palindromach stosowane s¹ ró¿nego typu œrodki jêzykowe i stylistyczne
u¿ywane w poezji. S¹ to w szczególnoœci rymy zewnêtrzne, aliteracje,
powtórzenia, anakoluty oraz czêste interiekcje.
13 Jêzyk...