Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Palindrom jako przyk³ad symetrii w jêzyku
189
ma, Stanis³awa Barañczaka, Józefa Godzica, Tadeusza Morawskiego.
Ich dorobek stanowi obfite Ÿród³o, z którego mo¿na czerpaæ przyk³ady
ró¿nego typu palindromicznych wyczynów 6 . Pod pretekstem
d¹¿enia do osi¹gniêcia lustrzanego odbicia s³ów autorzy dokonuj¹
zaskakuj¹cych niejednokrotnie podzia³ów i zespoleñ wyrazów. Nierzadko
zdarza siê, i¿ zasada symetrycznoœci jest jedyn¹ granic¹ ich
twórczej wyobraŸni 7 . Wyniki tych lingwistycznych wysi³ków zdumiewaj¹,
a niejednokrotnie zaskakuj¹ oryginalnoœci¹ form.
Jednak szukanie sensu w palindromach mo¿e byæ dla odbiorcy
zadaniem tyle¿ trudnym, co czasem i niewykonalnym: „Palindromy
bywaj¹ zazwyczaj bezsensowne. Je¿eli coœ mo¿e byæ czytane
(i oczywiœcie pisane) tak samo i z tym samym znaczeniem zarazem
od lewej do prawej i od prawej do lewej, to trudno wymagaæ,
by mia³o jeszcze do tego g³êbszy sens” (BRALCZYK, 2004: 136). Wniosek
ten potwierdzony mo¿e zostaæ przez nawet pobie¿n¹ analizê
materia³u. Co jednak motywuje autorów do tworzenia tego rodzaju
s³ownych eksperymentów, jakie impulsy kieruj¹ twórcami takich
wyszukanych tworów? Mo¿liwe, ¿e jest to wewnêtrzna potrzeba,
próba uzyskania satysfakcji z chwili tworzenia czegoœ nowego, innego,
dziwnego, abstrakcyjnego lub „wrodzona cz³owiekowi sk³onnoœæ
do pokonywania trudnoœci” (TUWIM, 1950: 13), chêæ „wyciœniê-
6 W przypadku S. Barañczaka palindromy sta³y siê inspiracj¹ do neologizowania,
tworzenia nowych definicji. J. Godzic zaprezentowa³ swoisty klucz,
szyfr umo¿liwiaj¹cy konstruowanie palindromów. Jego nazwisko wpisane zosta³o
do Ksiêgi rekordów Guinnessa. T. Morawski jest autorem najd³u¿szego
palindromu, sk³adaj¹cego siê z 33 tys. liter. J. Tuwim przejawia³ zainteresowania
wszelkimi jêzykowymi kuriozami, równie¿ weryfikuj¹c swe umiejêtnoœci
na polu s³ownych igraszek.
7 Wœród palindromów zdarzaj¹ siê równie¿, choæ niezwykle rzadko, formy
„prawie symetryczne”. Palindrom taki „mo¿na podzieliæ na dwie czêœci stanowi¹ce
odrêbne sentencje, przy czym jedna z nich, czytana wspak, daje drug¹.
Mamy wiêc jakby dwa pó³palindromy, które po po³¹czeniu – najczêœciej za
pomoc¹ przecinka, myœlnika czy liter i lub a – albo po uciêciu koñcowej litery
jednego pó³palindromu – daj¹ ca³y palindrom. Na przyk³ad zdanie: „ej, Ula
ma³o gada czytane wspak daje Ada go³a maluje, a gdy po³¹czy siê te pó³palindromy,
powstaje ca³y palindrom: Ej, Ula ma³o gada, a Ada go³a maluje”
(MORAWSKI, 2006: 87).