Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

14 WOJCIECH HEPEK
Największą wartość dla opisu narzędzi interpretacji dyskursu
ma, oczywiście, ta część Langackerowskiego wywodu na temat języka,
która została poświęcona procesowi rozumienia użycia językowego.
„To nie sam system językowy jako taki buduje i interpretuje
innowacyjne wyrażenia, lecz raczej użytkownik języka, który
odwołuje się w tym celu do pełnego wachlarza dostępnych mu zasobów
językowych. Oprócz samych jednostek językowych na zasoby
te składają się również takie czynniki, jak pamięć, planowanie,
umiejętność rozwiązywania problemów, wiedza ogólna, cele krótko-
i długoterminowe, jak również zdolność do rozpoznania fizycznego,
społecznego, kulturowego i językowego kontekstu” (LANGAC-
KER, 2003: 42–43).
Dla Langackera nie ma różnicy, czy owym „użytkownikiem języka”
będzie nadawca czy odbiorca komunikatu, gdyż każdy z nich
musi „ustalić jakąś więź pomiędzy systemem językowym a wypadkiem
użycia językowego, który jest tego systemu domniemanym
przejawem” (LANGACKER, 2003: 43). Otóż dla badacza ustalenie owej
więzi i relacji pomiędzy poszczególnymi aspektami użycia językowego
a zasobami wiedzy językowej i pozajęzykowej to po prostu
kwestia kategoryzacji. Traktuje się ją jako „szczególny wypadek”
jednej z podstawowych ludzkich zdolności postrzegania świata, tj.
„umiejętności porównania dwóch struktur oraz wykrywania dzielących
je rozbieżności” (LANGACKER, 2003: 34–35). Kategoryzacja
polega więc na porównaniu jednostki reprezentującej standard
z obiektem docelowym, który jest w początkowej fazie postrzegany
jako nowa struktura. Jeżeli podczas tego procesu nie pojawią się
znaczące rozbieżności, to taką kategoryzację można nazwać nieproblematyczną.
Badacz wyróżnia także w ramach czynności kategoryzacyjnych
operację rozszerzenia, która zachodzi, jeżeli porównanie
standardu z obiektem docelowym ujawnia niedające się
zneutralizować niezgodności (LANGACKER, 2003: 34).
Zastanawiając się zatem nad tym, jakie konsekwencje dla genologii
wynikają z umieszczenia gatunku w ramach takiego ujęcia
procesu interpretacji dyskursu / wypowiedzi, powinniśmy przede
wszystkim zwrócić uwagę na to, że gatunki nie są zwykłymi jednostkami
języka (systemu), ponieważ jako modele konceptualne