Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Nie komunikowaæ – prowokowaæ
207
ni³oby go do precyzyjnego okreœlenia ró¿nicy. Poprzez bliskie zestawienie
wyrazów i kontekst, który nie pozwala nie zauwa¿yæ, co
je ró¿ni i ³¹czy, nadawca sk³ania czytelnika do dostrze¿enia tych
odmiennoœci.
Podobny zabieg literacki stosuje autor w scenie, w której bohater-narrator,
oczekuj¹c na przyjœcie K., zastanawia siê: Mo¿e coœ
jej wypad³o? Wypadek? (s. 51). Mechanizm gry jest tu taki sam, jak
w poprzednim przyk³adzie. Wyra¿enie potoczne coœ komuœ wypad³o
implikuje zajœcie jakiegoœ nieprzewidzianego zdarzenia (bez
dookreœlenia, czy mia³o ono charakter pozytywny czy negatywny).
S³owo wypadek ma zupe³nie inne konotacje – oznacza nag³e, zawsze
przykre wydarzenie, wi¹¿¹ce siê z nieprzyjemnymi konsekwencjami.
Zestawienie dwóch podobnych brzmieniowo wyrazów
zwraca uwagê czytelnika, który – podejmuj¹c grê – zastanawia siê,
w jakim stopniu pola znaczeniowe tych wyrazów siê pokrywaj¹, dostrzega
i precyzuje ró¿nice oraz pog³êbia w³asn¹ œwiadomoœæ jêzykow¹.
Mechanizm ten pozwala na jeszcze inny rodzaj gry. We fragmencie,
w którym Pewien siada przy ³ó¿ku dziewczyny, bohater zauwa¿a,
¿e gdy wróci³a i po³o¿y³a siê, mia³ j¹ blisko siebie – by³a
mu bliska (s. 60). S³owo bliski wykorzystane zostaje w dwóch ró¿nych
kontekstach: bliskoœci fizycznej, niewielkiej (przestrzennie)
odleg³oœci dziel¹cej postacie oraz bliskoœci psychicznej, emocjonalnej.
Ró¿nica pomiêdzy tym przyk³adem a poprzednimi polega g³ównie
na tym, ¿e tutaj wykorzystane zosta³y nie dwa s³owa o podobnej
warstwie brzmieniowej, ale jeden wyraz o dwóch znaczeniach.
Cel zabawy jest jednak ten sam: gra s³ów ma doprowadziæ odbiorcê
do odkrycia ró¿nic znaczeniowych, do uœwiadomienia sobie
wszystkich asocjacji zwi¹zanych z ka¿dym, poddanym wnikliwemu
ogl¹dowi, s³owem.
W grach jêzykowych, które proponuje czytelnikowi J. Anderman,
czasem chodzi o zmianê pola semantycznego, czasem zaœ o jego poszerzenie,
reinterpretacjê, dookreœlenie. W efekcie odbiorca z lektury
czerpie nie tylko korzyœæ, p³yn¹c¹ z odkrywania nowych znaczeñ,
subtelnych odcieni i ró¿nic semantycznych, pog³êbiania œwiadomoœci
jêzykowej. Czytelnik nie jest nastawiony wy³¹cznie na od-