Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

IWONA SZATKOWSKA
Kategoria „punktu widzenia”
w charakterystyce typologicznej
gatunku mowy
W podjêtych tu rozwa¿aniach „punkt widzenia” traktujê jako pojêcie
nierozerwalnie zwi¹zane z kategori¹ podmiotu wypowiedzi 1 .
Podmiot mówi¹cy jest bowiem kategori¹ fundamentaln¹ zarówno
w strukturze wypowiedzi, jak i w strukturze zdania, poniewa¿
„wprowadza” on swoj¹ jêzykow¹ interpretacjê œwiata, dokonywan¹
z ró¿nych punktów widzenia, tak¿e na p³aszczyznê gramatyczn¹
wypowiedzi. ¯adna wypowiedŸ nie mo¿e istnieæ bez podmiotu (MA-
JER-BARANOWSKA, 2006: 259). Podmiot prezentuje œwiat, ocenia pewne
zjawiska, przyjmuj¹c okreœlony „punkt widzenia” 2 . Bêdê wiêc mó-
1 Uwzglêdnienie podmiotowej perspektywy w badaniach silnie akcentowane
jest w lingwistyce kulturowej; por. stanowisko jednego z twórców jej za-
³o¿eñ (ANUSIEWICZ, 1995: 9–10).
2 Spojrzenie na rzeczywistoœæ z okreœlonej perspektywy ujawnia jêzykowo-
-kulturow¹ rolê podmiotu oraz dowodzi, ¿e percepcja œwiata i przedmiotów ma
charakter subiektywny. O nasyceniu tekstu subiektywnoœci¹ decyduj¹ w g³ównej
mierze konwencje gatunkowe oraz takie czynniki, jak schematy percepcyjne
i tradycja, która kszta³tuje nasz¹ mentalnoœæ. Kategoria nadawcy jest
podstawowym wyznacznikiem gatunkowym w aspekcie pragmatycznym, a kreacja
podmiotu w tekœcie zale¿y od wyboru gatunku mowy i funkcji, jak¹ on
spe³nia. Punkt widzenia œciœle ³¹czy siê zatem z kategori¹ podmiotu mówi¹cego.
Wiêcej na ten temat pisze Urszula Majer-Baranowska. Autorka artyku³u
Podmiot w jêzyku czy jêzyk w podmiocie? zauwa¿a, i¿ podmiot mówi¹cy,
nadaj¹c swojej wypowiedzi okreœlony kszta³t stylistyczny, dokonuje wyboru