Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Palindrom jako przyk³ad symetrii w jêzyku
195
Jula, mu mech cichcem umaluj (MG, 27); Julu, myszy brak – skarby
zsymuluj (MZ, 32). W pewnej liczbie palindromów brak jest
orzeczenia, odbiorca musi siê go domyœlaæ – O na Rysy ³¹k¹ ³ysy
rano [szed³?, bieg³?] (MG, 33); O, na rekiny by Nike rano [posz³a?,
zapolowa³a? (MZ, 57); O, tu mokrawy wywar! Komu to? [le¿y? stygnie?]
(G, 99); Anna Zuzi: Co ci Zuzanna? [mówi? zrobi³a?] (G, 76).
Niektóre zdania-palindromy wywo³uj¹ spontaniczne asocjacje. Te
automatyczne myœlowe skojarzenia mog¹ byæ wynikiem m.in. zastosowanych
w palindromie zwrotów, nazw, imion postaci autentycznych:
Albo na³owi ci Wa³êsa masê ³awic i wo³a: „Nobla!...”
(B, 34). Wœród nazw w³asnych odnaleŸæ mo¿na nazwy geograficzne:
A i wam Etna – Dante mawia (MZ, 53), nazwy pañstw:
A w USA zaraz ca³a czara zasuwa (G, 97), miast: Ada i w Opolu
gra – Kargul opowiada (MZ, 20), rzek: O, wal klin w Nil klawo!
(G, 85). Ró¿ne z nich mog¹ zostaæ skondensowane, zestawione
w wiêksze zespo³y:
Tu las. £eba, idioto. A tu robota: Katowice
– leci Wilga na Rac³awice. Leci baba na mato³ka.
Nak³u kuka „terefere” ta kuku³ka.
Nak³o tam, a na Babice leci wa³ car. A na Gliwice?
– leciwo tak. A to Boruta – oto i diabe³. Salut.
(MZ, 42)
Wœród symetrycznych zdañ zdarzaj¹ siê zestawienia rzeczownikowe,
np.: I potwór-kujon gwa³ty te¿, o Bo¿e, tyt³a, w gnoju krów
topi (B, 29). Symetria palindromu wymusza czasem wprowadzanie
do zdañ elementów jêzyka potocznego: Zakop Kain róg, a ty
dej Edyta Górniak pokaz (G, 83); Kaja, ³owi wó³ se imies³ów i wo³a
– jak? (MZ, 80), tak¿e ró¿nego typu eufemizmów: Kurde, chce druk
(G, 89). W palindromach uzewnêtrznia siê najwyraŸniej swobodny
szyk wyrazów w zdaniu, nierzadko dochodzi równie¿ do zaburzenia
konstrukcji sk³adniowej: Na mole ma zeza meloman (G, 83);
wprowadzane s¹ zdania wtr¹cone oraz elementy mowy zale¿nej.
Tworzenie palindromów – tak jak ka¿dego innego tworu jêzykowego
– jest form¹ wyboru mo¿liwoœci tkwi¹cych w systemie jê-
13*