Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Stereotyp mê¿czyzny w jêzyku i œwiadomoœci m³odzie¿y licealnej
157
niu do relacji damsko-mêskich, w których mê¿czyzna jest zdominowany
przez swoj¹ partnerkê lub ¿onê:
Ten facet jest pod pantoflem swojej ¿ony, ona ca³y czas rz¹dzi.
Pod pantoflem jest mê¿czyzna, który jest na ka¿de skinienie
kobiety, nie potrafi jej odmówiæ.
£ukasz jest pod pantoflem, bo nie potrafi przeciwstawiæ siê
swojej ¿onie. Zawsze siê z ni¹ zgadza, nawet gdy nie ma racji.
Je¿eli mê¿czyzna pozwoli dominowaæ kobiecie, znajdzie siê pod
jej pantoflem.
Natomiast sens frazeologizmu siedzieæ pod fartuszkiem nie jest
ju¿ taki oczywisty. Zapewne wynika to ze zmian w rzeczywistoœci
pozajêzykowej. Wszak dziœ atrybutem gospodyni domowej nie jest
ju¿ fartuszek (raczej siê ich ju¿ nie nosi), skutkiem czego zwrot ten
przesta³ funkcjonowaæ w jêzyku codziennym. Ciekawe, ¿e w odpowiedziach
uczniów pojawi³ siê tylko w odniesieniu do relacji: matka
– syn:
Ch³opiec siedzi pod fartuszkiem mamy.
Mimo dojrza³ego wieku, nadal siedzi pod fartuszkiem mamy.
Mê¿czyzna nie powinien siedzieæ pod fartuszkiem swojej
mamusi do koñca ¿ycia; Maciek, mimo tego, ¿e jest ¿onaty
i ma dwójkê dzieci, wci¹¿ siedzi pod fartuszkiem swojej mamy.
Wspó³czesna polszczyzna dysponuje bogatym repertuarem nazw
rodzajowych okreœlaj¹cych doros³ego przedstawiciela p³ci mêskiej:
mê¿czyzna, facet, pan, goœæ, d¿entelmen, pantoflarz, macho itp. Przywo³ane
przyk³ady s¹ synonimiczne i nie wskazuj¹ bezpoœrednio na
rolê, jak¹ odgrywa mê¿czyzna (m¹¿, ojciec, kochanek), jednak ich
u¿ycie bez kontekstu wnosi dodatkowe informacje. Wyrazy te s¹
nacechowane emocjonalnie i czêsto implikuj¹ relacje miêdzy kobietami
a mê¿czyznami (d¿entelmen, pantoflarz, macho).
Wyraz facet pochodzi z jêzyka ³aciñskiego (facetus), w którym
oznacza³ ‘¿artobliwy, powabny’. To znaczenie wp³ynê³o na rozumienie
s³owa i zakres jego u¿ycia. Pocz¹tkowo facetem nazywano