Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Stereotyp mê¿czyzny w jêzyku i œwiadomoœci m³odzie¿y licealnej
151
lone wzorce, powoduje zacieranie siê stereotypu mê¿czyzny, a jêzykowy
obraz przestaje byæ „jêzykowy”. Ocenê takiej konkluzji pozostawiam
czytelnikowi, co jednoczeœnie zobowi¹zuje mnie do rzetelnej
prezentacji uzyskanego drog¹ ankiety materia³u.
Co w³aœciwie oznacza bycie mê¿czyzn¹? W myœleniu stereotypowym
jest to pewien zbiór cech, które nazywaj¹, ale te¿ waloryzuj¹.
Czêsto u¿ywane s¹ zdania rozkazuj¹ce: B¹dŸ mê¿czyzn¹! czy
B¹dŸ prawdziwym mê¿czyzn¹!, gdy¿ oczekuje siê od p³ci mêskiej
przymiotów, których nie wymaga siê od kobiet. Analiza takich wypowiedzi
pozwala zrekonstruowaæ myœlenie potoczne, w którym mêskoœæ
jest czymœ, co w trudzie trzeba zdobywaæ i ci¹gle udowadniaæ.
Mówi¹c o prawdziwym mê¿czyŸnie, mamy na myœli kogoœ, kto
posiada cechy kulturowo oceniane pozytywnie, takie jak: energiê,
si³ê, odwagê, œmia³oœæ, dzielnoœæ, bohaterstwo i zdecydowanie (BA-
DINTER, 1993: 23). W œwiadomoœci zbiorowej funkcjonuje wyobra-
¿enie najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela p³ci mêskiej
jako takiego, który realizuje wszystkie stereotypowe cechy, tworz¹ce
wizerunek osoby dominuj¹cej. „Œwiat mê¿czyzn jest zbudowany
wokó³ statusu wynikaj¹cego z osi¹gniêæ, sprawowanej w³adzy, pracy
zawodowej; œwiat kobiet to zajmowanie siê domem, macierzyñstwo,
pozycja wynikaj¹ca ze statusu mê¿a. »Typowo« mêskie cechy charakteru
to: racjonalnoœæ (zob. mêska logika), niezale¿noœæ, aktywnoœæ,
kompetencja, ³atwoœæ podejmowania decyzji (mêska decyzja),
radzenie sobie w trudnych sytuacjach (mêskie zachowanie), pewnoœæ
siebie (mêski honor, ambicja), sk³onnoœci przywódcze, a nawet
agresja (gdzie dwóch siê bije – nie dwie). Stereotypowe cechy
kobiece to: emocjonalnoœæ, zdolnoœæ do poœwiêcania siê innym, delikatnoœæ,
czu³oœæ, ³agodnoœæ [...]” (BUDROWSKA, 2000: 9).
Utrwalony w polskim spo³eczeñstwie wizerunek mê¿czyzny jest,
oczywiœcie, dziedzictwem kultury Zachodu. Na wyobra¿enie wzoru
mêskoœci mia³ wp³yw tak¿e œredniowieczny idea³ szlachecko-rycerski.
Rycerz dba³ o bezpieczeñstwo i otacza³ opiek¹ s³abszych,
zw³aszcza kobietê; w jego rolê wpisana by³a rycerska postawa, adorowanie
i ubieganie siê o jej wzglêdy. Kobieta natomiast mia³a byæ
„dam¹” i przyjmowaæ z wyrozumia³oœci¹ i ¿yczliwoœci¹ mêsk¹ ado-