Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Nie komunikowaæ – prowokowaæ
201
teraturê. Udzia³ w „grze” wymaga znajomoœci jej regu³ i podjêcia
wspó³dzia³ania, ale daje równoczeœnie satysfakcjê i tworzy szczególn¹
wiêŸ miêdzy nadawc¹ a odbiorc¹ tekstu, wiêŸ nadbudowan¹
nad procesem komunikacji, ale równie wa¿n¹: porozumienie
„partnerów w grze”.
Prezentowane tu rozwa¿ania stanowi¹ próbê wskazania tropów
interpretacyjnych w wybranych grach znaczeniowych w prozie Janusza
Andermana. Przyjmuj¹c za punkt wyjœcia oczywiste stwierdzenie,
¿e œwiat powieœciowy konstruowany jest w jêzyku i poprzez
jêzyk, uznajê za interesuj¹ce zanalizowanie metod, które pozwalaj¹
na nowe potraktowanie istniej¹cych ju¿ zjawisk jêzykowych
(mowa tu g³ównie o sposobach rozszerzania, tworzenia i modyfikowania
pól asocjacyjnych).
Janusz Anderman gra z czytelnikiem w znaczenia. Tworzy nowe
s³owa, zmienia znaczenie wyrazów istniej¹cych w jêzyku, buduje
w œwiadomoœci odbiorcy nowe pola semantyczne b¹dŸ przebudowuje
te, które ju¿ funkcjonuj¹. Nie jest tu jednak¿e istotna ich jêzykowa
analiza, ale wskazanie sposobu, w jaki funkcjonuj¹ w powieœciach:
Jaki œwiat buduj¹? Czemu s³u¿¹? Jak¹ rolê odgrywaj¹
w grze narratora z czytelnikiem? Jêzyk jest podstawowym elementem
buduj¹cym œwiat czy te¿ rzeczywistoœæ powieœciow¹. Jest ona
tworzona poprzez jêzyk i w nim samym, tote¿ ogromne znaczenie
maj¹ dla niej zabiegi, których autor dokonuje w³aœnie na jêzyku.
£amanie zasad ortografii
Szczególnie ³atwo dostrzegalne, tote¿ zwracaj¹ce uwagê czytelnika,
s¹ gry semantyczne wynikaj¹ce z ³amania zasad pisowni.
W powieœciach J. Andermana nader czêsto pojawia siê zjawisko naruszania
zasad ortografii i interpunkcji 5 . Zabieg ten przyci¹ga uwagê
5 O szczególnej roli takiego zabiegu w uobecnianiu odmiany mówionej
w odmianie pisanej por.: WITOSZ, WOJTAK, S£AWKOWA, SKUDRZYK, 2003, s. 30–37.