Untitled - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Przyczyny utraty umiejêtnoœci pos³ugiwania siê jêzykiem
179
tego procesu. Nale¿y jednak obserwowaæ nasz¹ mowê i staraæ siê
przeciwdzia³aæ niekorzystnym w niej zmianom.
Przyczyny neurologiczne
Afazja, czyli zaburzenie mowy na skutek uszkodzenia tkanki
mózgowej, powoduje upoœledzenie mówienia lub rozumienia mowy.
Wp³yw tej przyczyny neurologicznej na zdolnoœæ pos³ugiwania siê
jêzykiem jest bardzo du¿y.
W przypadku doros³ych afazja przybiera wiele form, w zale¿noœci
od miejsca, w którym znajduj¹ siê uszkodzenia, spowodowane
przez postrza³, wypadek lub przez problemy sercowo-naczyniowe,
takie jak: udar, zator i têtniak (HYLTENSTAM, VIBERG, 1993: 169).
Wyró¿nia siê 3 g³ówne rodzaje afazji:
1. Afazja Broka (Broca’s aphasia): inaczej efemeryczna afazja
ruchowa, prowadz¹ca do ró¿nego stopnia zaburzeñ w produkcji
mowy, powoduj¹ca bardzo krótkie i niezbyt p³ynne wypowiedzi,
zwykle sk³adaj¹ce siê z rzeczowników oraz nazw w³asnych.
2. Afazja Wernickego (Wernicke’s aphasia): inaczej akustyczno-
-gnostyczna (skroniowa), prowadz¹ca do produkcji p³ynnych,
lecz niezrozumia³ych wypowiedzi. Mowa ma charakter ¿argonowy,
pacjent nie jest w stanie kontrolowaæ tego, co mówi, i nie
ma œwiadomoœci swoich problemów jêzykowych.
3. Afazja insularna (Conduction aphasia): pacjenci cierpi¹cy na
ten rodzaj afazji nie s¹ w stanie powtórzyæ s³ów wypowiedzianych
przez inne osoby, mimo ¿e ich mowa jest p³ynna i nie maj¹
problemów z rozumieniem.
K. Hyltenstam i A. Viberg stwierdzaj¹, ¿e dzieci równie¿ s¹ podatne
na utratê jêzyka, gdy doznaj¹ urazu lub udaru. Badania
dotycz¹ce afazji dzieciêcej (zob. GUTTMAN, 1942) wykaza³y, ¿e niezale¿nie
od miejsca, w którym nast¹pi³ uraz, dzieci wykazuj¹ ten
sam rodzaj afazji, objawiaj¹cy siê czasowym zanikiem mowy. Zaburzeniami
mowy u dzieci s¹ np.: j¹kanie, lelanie (wadliwe wymawianie
g³oski l), seplenienia (wypowiadanie np. sz zamiast s)
lub reranie (inaczej rotacyzm – nieprawid³owa wymowa g³oski r).
12*