13.07.2013 Views

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>iberiul</strong>-<strong>kavkasiuri</strong> <strong>enaTmecniereba</strong><br />

<strong>XXXIX</strong> 2011<br />

roman lolua<br />

faringalizaciis sakiTxisaTvis udiur enaSi<br />

1. faringalizebuli xmovnebis sakiTxisaTvis udiur enaSi 1<br />

udiuri enis mecnieruli Seswavlis pirveli cdebidan (XIX s.-is meore<br />

naxevari) moKolebuli TiTqmis Kvela mkvlevari aGniSnavs masSi faringalizebul<br />

xmovnebs. meore rigis xmovnebs (aˤ, oˤ, uˤ) udiurSi<br />

imowmebs am enis pirveli mkvlevari a. Sifneri. igive suraTi gvxvdeba<br />

a. diris naSromebSi udiuris Sesaxeb 2 . es sami xmovani aseve warmodgenilia<br />

udiur zGaparSi `rustami~ (udiuri zGapari `rustami~, 1888), xolo<br />

`udiuri oTxTavis~ teqstSi ukve xuTi faringalizebuli xmovani<br />

gvaqvs (aˤ, eˤ, iˤ, oˤ, uˤ) [`udiuri oTxTavi~, 1902]; aseTive viTarebaa<br />

udiur saanbano wignSic `samJi dŽs~ (`samJi dŽs~ 1934) 3 . vl. fanCviZisa<br />

1<br />

SesitKvebas `faringalizebuli xmovnebi~ viKenebT pirobiTad. izrdeba im mkvlevarTa<br />

ricxvi, vinc, g. deetersis msgavsad, faringalizacias ganixilavs ara segmentur,<br />

aramed prosodiis Tvisebad (ix. qvemoT).<br />

2<br />

rogorc a. Sifners, aseve a. dirs sxvagvarad aqvT warmodgenili am xmovanTa<br />

buneba.<br />

a. Sifneri aGniSnavs: `CemTvis xelmisawvdomi wKaroebi am xmovanTa ufro rbil warmoTqmas<br />

adastureben... ạ warmoiTqmis TiTqmis rogorc a frangul la-Si, ọ rogorc eu<br />

heure sitKvaSi da ụ rogorc u sitKvaSi une~ (Sifneri 1863: 9).<br />

a. diris gansazGvriT: ` , -sa da ẏ-s uyiravT saSualo adgili. pirvels a-sa da äs<br />

Soris, meores o-sa da ö-s Soris, mesames у-sa da y-s Soris~ (diri 1904: 1).<br />

miuxedavad imisa, rom a. diri aGniSnavs: `meCveneboda, rom , -sa da ẏ-s (gansakuTrebiT<br />

-sa da ẏ-s) KovelTvis Tan sdevs Zalian susti xorxismieri xma~ (diri 1904:<br />

1, SeniSvn.), mainc safiqrebelia, rom aq mkvlevari ara e. w. faringalizebul xmovnebs<br />

gulisxmobs, arames poziciurad Sepirobebul xmovanTa Jgufs, romelic, mkvlevris azriT,<br />

martivi da umlautiani xmovnebisagan gansxvavdeboda.<br />

amas adasturebs is faqti, rom TanxmovanTa tabulaSi a. dirs moKvanili aqvs ’ ni-<br />

Sani, romelic mkvlevris daxasiaTebiT `aris msubuqi xorxismieri bgera, arabuli `hamze~-s<br />

msgavsi; is aramarto sitKvis dasawKisSi gvxvdeba, aramed sitKvis SigniTac da am<br />

SemTxvevaSi, is aZlevs momdevno xmovans ufro xorxismier xasiaTs, mag.: м’ел `Tagvi~<br />

(meˤl), м’ iн `Savi~ (maˤÁn), п’ `ori~ (paˤ) (diri 1904: 2-3). aqedan gamomdinare, SegviZlia<br />

vivaraudoT, rom a. diri faringalizacias ar ganixilavs rogorc xmovnis segmentur<br />

Tvisebas, aramed konkretul specifikur Tanxmovans miawers.<br />

3<br />

udiur saanbano-sakiTxav wignSi faringalizaciis aGniSvnis principi garkvevas sayiroebs.<br />

faringalizacia am saxelmZGvaneloSi gadmoicema ħ niSnis meSveobiT, romelic

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!