iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX
iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX
iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
faringalizaciis sakiTxisaTvis udiur enaSi<br />
da evg. JeiraniSvilis naSromebSi udiuris Sesaxeb aseve warmodgenilia<br />
xuTi faringalizebuli xmovani (aˤ, eˤ, iˤ, oˤ, uˤ). v. gukasiani niJis dialeqtSi<br />
maT rigs umatebs ˆˤ-s (gukasiani 1963: 80). faringalizebul<br />
xmovnebs udiur masalaSi a. harisi (harisi 2002), v. Sulce (Sulce<br />
1982) da sxva mkvlevrebic aGniSnaven.<br />
garkvevas moiTxovs TviT faringalizaciisa da faringalizebuli<br />
xmovnebis raobis sakiTxi. faringalizaciiis mizezTa Sesaxeb samecniero<br />
literaturaSi gansxvavebuli mosazrebebi gamoiTqva. evg. JeiraniSvilma<br />
ruTuluris, waxurisa da udiuris faringalizebulebis sakiTxs miuZGvna<br />
specialuri werili, sadac rentgenografiul monacemTa safuZvelze<br />
miiCnia, rom am enebSi faringalizacia xmovnis Tvisebaa da ara<br />
Tanxmovnisa. mkvlevari waxursa da ruTulurSi eqvs faringalizebul<br />
xmovans gamoKofs (aˤ, eˤ, iˤ, oˤ, uˤ, ˆˤ), xolo udiurSi, rogorc zemoT<br />
aGiniSna, _ xuTs (aˤ, eˤ, iˤ, oˤ, uˤ) (JeiraniSvili 1959: 339-359). b. Ta-<br />
libovi waxurSi mxolod oTx `glotalizebuls~ (resp. faringalizebuls)<br />
imowmebs (aˤ, iˤ, oˤ, uˤ) (Talibovi 1967: 592). didourSi, hinuxursa<br />
da xvarSiuli enis inxoKvarul dialeqtSi evg. bokarevi faringalizebuli<br />
xmovnebis arsebobas aGniSnavs (bokarevi 1959: 112; bokarevi<br />
1967: 422), Tumca d. imnaiSvili am mosazrebas ar eTanxmeba. mkvlevari<br />
didoursa (G, x, ƒ, K) da xvarSiuli enis inxoKvarul dialeqtSi (g,<br />
q, k, h) faringalizebul Tanxmovnebs imowmebs (imnaiSvili 1963). evg.<br />
bokarevis azrs el. lomTaZec ar iziarebs. mkvlevris azriT, xvarSiuli<br />
enis inxoKvarul dialeqtSi faringaluri („, h») da `qvemofaringaluri~<br />
(ƒ», K», G») Tanxmovnebi mogvepoveba (lomTaZe 1998: 25). n. trubeckoi<br />
xmovanTa faringalizaciis mizezs `emfatikurad darbilebul~ Tanxmovnebs<br />
miawers (trubeckoi 1931). am mosazrebas al. mahometovi iziarebs<br />
da darguuli enis kubaCur dialeqtsa da Tabasaranul enaSi faringalizebuli<br />
Tanxmovnebis arsebobas aGniSnavs (mahometovi 1963; mahometovi<br />
1965). saKuradGeboa, rom Tabasaranul enaSi al. mahometovi<br />
faringalizebul TanxmovnebTan erTad faringalizebul xmovnebzec miu-<br />
TiTebs. specialistis azriT, faringalizacia Cveulebriv moudis ukana<br />
warmoebis Tanxmovnebs (faringalurebs), xolo xmovanTagan, aseve ukana<br />
rigis xmovnebs (a, u). Sesabamisad, TabasaranulSi, rogorc mkvlevars<br />
miaCnia, xSirad faringalizebuli marcvalic gvxvdeba (mahometovi 1965:<br />
49-51).<br />
qmnis kompleqsebs sxvadasxva xmovanTan: ħa, ħe, ħi, ħo, ħu. k. boudas azriT, `axali `saanbano-wigni~<br />
aGniSnavs emfatikurad darbilebul Tanxmovnebs ... laringalurobis niSniT,<br />
rasac Cven Ɔ niSniT gadmovcemT~ (bouda 1913: 61).<br />
am mosazrebas ar daeTanxma vl. fanCviZe. misi azriT, ħ niSani xmovnis kuTvnilebas<br />
warmoadgens da ara damoukidebel Tanxmovans (fanCviZe 1974: 22).<br />
103