13.07.2013 Views

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba XXXIX

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

108<br />

r. lolua<br />

-na (warmoSobiT _ micemiTi brunvis niSania -a, e.w. -n CanarTovan elementTan<br />

erTad) martivi xmovani gvaqvs. mkvlevarTa Canawerebis mixedviT<br />

am da sxva mraval aseT magaliTSi faringalizebuli xmovani momdevnos<br />

imsgavsebs da SeuZlebelia es mxolod xmovanTa asimilaciiT aixsnas.<br />

faringalizebul da arafaringalizebul variantTa monacvleoba<br />

afiqsebSi imaze migviTiTebs, rom udiurSi faringalizacia prosodiis<br />

Tvisebas warmoadgens. afiqsebi zustad is erTeulebia, romlebic morfologiurad<br />

dakavSirebulia fuZesTan da, cxadia, rom faringalizacias<br />

am elementebSi gansazGvravs sxva erTeuli (anu fuZe).<br />

saKuradGeboa faringalizebul xmovanTa xSiri monacvleoba maSin,<br />

rodesac ar SeiniSneba faringalizebulTa monacvleobis SemTxvevebi<br />

arakorelat martiv xmovnebTan, mag., uˤma _ oˤma `marwKvi~, `saxsari~ [menJisa];<br />

o{ˤ}Gˤsun _ u{ˤ}Gˤsun `daleva~; o{ˤ}KˤeÁn _ u{ˤ}KˤeÁn `Zvali~;<br />

oxˤe{ˤ}Ál `nanadirevi~; Sdr.: oxˤa{ˤ}l `nadiroba~; jˤa{ˤ}l _ jˤi{ˤ}l `qaosuri<br />

moZraoba~, `arev-dareva~ (jˤaldesun `aduGeba~, jˤalfesun<br />

`duGili~)... es aseve imis maniSnebelia, rom faringalizaciis procesi<br />

udiurSi ar warmoadgens xmovnis segmentur Tvisebas.<br />

aris SemTxvevebi, rodesac martivi xmovani axdens faringalizebuli<br />

xmovnis asimilacias da amis Sedegad iZens faringalizebulobas, rac<br />

aseve ar metKvelebs faringalizebuli xmovnebis fonemurobis sasargeblod,<br />

mag., paˤ `ori~; Sdr.: poˤ `ori Geri balaxi~ (o `balaxi~ paˤ + o<br />

> poˤ); poˤ-poˤ `or-ori~ (paˤ + o > poˤ); Sdr. analogiuri: so-so (sa +<br />

o > so) `erT-erTi~ (-o _ `masubstantivebeli~ sufiqsia)...<br />

samecniero literaturaSi iKo araerTi cda rom damtkicebuliKo<br />

faringalizebuli xmovnebis fonemuroba. 21 Cveni azriT, udiurSi zogadad<br />

faringalizacias moepoveba distinqciuri funqcia da ara romelime<br />

faringalizebul bgeras _ xmovansa Tu Tanxmovans.<br />

faringalizacia, rogorc Cans, ukve saerTo lezgiurisaTvis iKo<br />

damaxasiaTebeli. amis Sesaxeb metKvelebs faringalizaciis TvalsazrisiT<br />

identuri bgeraTSesatKvisobebis arseboba lezgiur enaTa Soris,<br />

mag., ud. maˤƒ{ˤ} – Tab. maˤƒ{ˤ}…, ruT. maˤx{ˤ}…, wax. muˤƒ{ˤ}, kriw. maˤG{ˤ}, aG.<br />

me{ˤ}Gˤu `rko~ [muxis];<br />

ud. GˤoG – lezg. ƒ{ˤ}uˤr, Tab. ƒ{ˤ}uˤr//G{ˤ}uˤr, aG. G{ˤ}uˤr, ruT.<br />

G{ˤ}iˤr, wax. ƒ{ˤ}iˤÁe; Sdr. agreTve: sak.-did. ƒˤaÁ, xvarS. ƒˤe `kurdGeli~...<br />

21 magaliTad, evg. JeiraniSvilma moiKvana Semdegi minimaluri wKvilebi: maˤ `tvini~<br />

_ ma `sad?~; xaˤ `ZaGli~ (xˤa) _ xa `matKli~; xoˤ `curi~ (xˤo) _ xo `cvari~; qaˤm `yuyKi~<br />

_ qam `nakluli~; maˤƒ `muxa~, `rko~ (maƒˤ) _ maƒ `sari~; taˤpaˤk `brtKeli~ (taˤpak) _<br />

tapak `tabaki~; vaˤx `Tqven~ (vaxˤ) _ vax `Sen~; oˤK `uGeli~ (oKˤ) _ oK `Ziri~, `fskeri~;<br />

Koˤr `Tiaqari~ (Kˤor) _ Kor `yvartli~; uˤƒ `eqvsi~ (uƒˤ) _ uƒ `mdinare~; muˤƒ `mxiaruli~<br />

(muƒˤ) _ muƒ `frCxili~ (JeiraniSvili 1971 : 11).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!