Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

ZEE- en LANT-REIZE
ftcrswijzc byeenzitteh, en worden byi we bladen. Ook knjght de wortel
vele gele ftijlen m het midden hebben.
Na de bloem voighc klein zaet.
'97
de Brafilianen Ma>i!kol;agcnocmt. da'er geen fchade van ,"
i
Zy hebben een houte knobbelige
fteel óf ftam , van een duim of vinger
indien fieclus
de ft^m heel en onbefchadight blijfr.
Maer door den wortel iVJandihoka
dik, en zes of zeven voeten hoog'i: kan gene voortplanting gefchieden:
hoe welde meefte niet boven een mans want zoo dra die uit d'acrde getrok-
lengte cpfchieten.
Zy verdeilen zich boven in vele
takken, die zich weer in andere kleine
ken en aengcraekt wort, zoo rot hy cO
en ftinkt gcweldigh.
N a de reigen den rijt van tien dat^cn
takjes verfpreien,dacr de bladen aen- in d'aerde gellekcn hebben , dan botgroeien.
Zy dragen kleine bleckgeelc bloeten
of fchieten zy uit, en geven zoo
vele fcheuten , als zy knoppen of boemen
, die uit vijf bladen hcltacn , en ten hebben, ieder fcheut is een vino^er
De yf;onc\i Man^thoka genoemt, is
' onzen pijnfternakei niec ongelijk , en jaer
anderhalve, twee of drie vceteri lang, .
en een mans arm of been dik, op het '
worden:
vollen
lang, en in vele takken verdeilt, en
purperachtigh root.
D'akker moet drie óf viermael in'c
gewier, en van onkruit gezuivert
ter tjjt toe het gewas zijn
wasdom gekregen heeft, dat
cindlangwerpighront,en van buiten in den tij t van acht, negen of tien
van kleur, als de fchors van den haze- [
maendengefchiet.
Het onkruit fchict
laer, en van binnen wit en bros, metj zeer weefdrigh op d'akkcrs uit, 'en
een dunne fchel. Hy is vol melkach- verftikt zeer licht het gev.'as of plaii-
tigh en lijmigh zap , dat allen dieren ;
doodelijkis. ^ | De
Dit gewas wil liever op een droogen
, dorren en berghachtigen grondt
waflên, als op een kleyen vochtigen
raesje, 't en zy het uitgeroeit wort.
fcheuten van die gewas, enten
gcre bladen worden door de mieren
opgegeten en afgeknaeghr , tot groote
fchade van de planters. De wilde die«
gronr. Ja het is zoodan igh een vyant ren, als geiten, &c. alsook ofTeni
van alle vochtigheden , dat het alleen- , (chapenenpcerden , eetenook de bla-
lijk inde zomermacnden wil geplant den af : waerom de plinteryen met
worden, en op gene fchaduwachtige, een rtaketfel van afgehouwe boomeit
maer zonrijke plaetfen. Dewijl dan of palen afgefchooten worden , om de
dit gewas een hoge en zandigen gront |
vereifcht, zoo houwen d'inwoonders j
dichte boflchen , zoo op bergen , als -
'
vlakten,af, en verbranden d'afgekapte
boomen, om daer akkers van te maken, I
die zy i Ko , en de Portugefen Roza of en
Chokasy en d'onzen roiTcn noemen, het j
beeden daer uit te houden.
De byen, konijnen en andere Brafi-
liaenfe
dieren j zijn ook zeer happigh
na de wortels.
En alhoewel dit gewas van takken
bladen berooft wordt , zoo knjght
daer gene fchade van , indien de
De toebereide aerdeofakkerwort wortel ongefchonden blijft,
tot ronde berghjes, als molshoopen, |
wortels krijgen hunne volkome
De
gemaekt,diede Portugefen A/ö/z/fJöV groote en rijpdom in den tijtvan een
1
terra Cavada , dat is, bergen van uit- jacr,na de planting : doch by noot kungegraveaerde,
en de Brafilianen Kujoticn zy in de zede maentuirgetroknocmen.
Ieder berghje ftaec derde- ken en gebruikt worden : maer zijn
halve voet van malkanderen , en is on- j
trent drie voeten breet , en anderhalve }
dan van klein genoc en geven wein;g.
leder gewas geeft twee, drie, vier»
voet hooghenront, ten einde het re- en meer, ja tot twintigh wortelen toej
lijk: ;
genwater des te beter daer afkan loo- i na de vruchtbaeiheitdcsgroncsis.
pen. ^
Op ieder heuveltje worden drie
De rijpe wortels blijven twee endrie
jaeren onder d'aerde goec : maer een
fcheuten ofenten, zonder bladen of gedeelte verrot en bederft geir.eeneloof,
vandit gewas geplant, ieder van
dies men die ten hooglikn met
acht of negen vingeren, of een voet' boven een jaér in d'aerde moet laren
lang. Deze fcheuten, fc hoon vanbla-: blijven: maer hen \an nieuws door tel-
den ontbloot , krijgen aenüonts nieu- gen voortplanten.
'
bb 2 Wan-