Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

Z E E- en LA
fmakc niet qualijk gelijken: wantzy
zijn zoet : hoewd een weinigh watcr-
achtigh. Zy worden daghelix te Bata-
via op de merkt te koop gcbraghc.
Dic gewas fchijiit een fooit van
plompen te zijn : want het is in breedc
enroodc bladen , en in fteel en wortel,
diegantfrh gelijk: docli in bloem ver-
fchilt het van onze hierlantfche waterplompen,
die in Hoilant wit of geel
is ; niaer in Indien is hy fchoon pur-
•per. Het verfchilt ook in vrucht en
kelk van onze hierlantfche waterplompen.
De bladen van dit gewas worden
gczeic in den derden graet kout te
zijn, als de hierlantfe water- plompen
waeromd'onzenaldaer , na deo voorgang
der Maleyers, het afzictfel in he-
te ziekten , braodige koortfen, fre-
neryeendoodelijlceroodcloopcn,ge- bruiken.
Alen heeft'crnoch een ander foort,
die bleek purperachtige bloemen , en
zulke fpitfe bladen niet heeft.
Men heeft 'er driederlei flagh van
iulke watergewaflèn , die met recht
bezienswaerdigh xijn.
Daer groeit in de poelen en rivieren
waterkroos, een aengenaem en gree-
tigh voetfel voord'enden, diedc Sine-
fen aldaer overvloedehjk veel hou-
den.
Daer groeit ook in de ftilftaende
wateren en rivieren potamogcy ton,of
fonteynkruit, en water- weegbrec,
dic tongen keel, in het kauwen , door
'zjjn hitte, brantcnfchrookt.
Frucht Langzap.
Alhoewel men in Indien zeer vele
treffelijke vruchten het geheel jaer
deur heeft, zoo komt deze vrucht, die
by de Mnleyers L^ingzap, by de Javanen
Kakajan , en by d'on2.en en Portugefen
gebroken Lanjen genocmt
wort, alleenlijk eenmael des jaers , in
Sprokkelmaent, uit.
De boomen , daeraen deze vruch-
ten , met groote menighte en zeer^ier-
lijkbytro(ren,alsdruiven,hangen,zijn
groot en breet, en hebben een zeer
fchoon geway en bleek-groene bla-
den,alslaurier-bladen,ofalsdievande
kaftan ie- boomen : hoewel niec ge-
fchaertnoch gehakkelt.
N T-R E I Z e; jfj
De vruchten hebben van buiten ee«
ne wekeen geelefchil, als onze peri]«
ken :
dic een witte en fcherpe vocht
uirgecfr. Zy 7.ijn van gcdaentc als onze
gcele pruiraen : maer een weinigh
root, en van binnen witachtigh, met
ribberj'. s onderfcheiden.
Het binncnile mergh óf vleefch
l'niaekt zuur of wijnachtigh , en als
aelbclfen} doch wat tzamenrrekkende:
maer 2.00 liefelijk, dat men zich
naulix verzaden kan. Zy zijn doorgaens
by alle d'inwoonders beroemt,
dewijl zyde hitte der koortfe gemeenelijk
temperen.
Gemeenelijk zijn van binnen twee
of driepitjes, daer men den aenwas
moet afzuigen, om te nuttigen: macc
de fchel is bitter en ondeugend : gelijk
ookdefteentjes.
De vruchten komen van een klein
geelachtigh knopje voort, dat na het
bloeien de vrucht voortbrengt.
Dit ooft groeit overvloedclijk op
heteilant Amboina, en inzonderheit
op Gilolo: daer de ftapel is. Gelijk dic
by mijnen tijtaldacr met groote menighte
aen de merkt gebraght wierden.
Een ander flagh van vruchtea
groeit op Java ontrent Batavia, dieby
de Maleyers Boa Ramft, en by de Javanen
Kafundung ^enoemt wordê,en
alk-enlijk in d'uitcerlijkegedaente van
d'andtre verfchillen; maer zy hebben
(
beide een én deze've fmake en krachcen.
Waerom dezelve bequamchjkja-
vaenfe Lanien zouden kunnen genoemt
worden.
De njpe Ooghfl: dezer vruchten is
in Wijnmacnt,en worden uit het lanc
den inwüünders op Batavia tocgc-
braght.
Purperepruimen.
De purpere pruimen worden alzoo
by donzen jua hunne kleure,gencemti
maer by de Javanen Gapak, en byde
Maleyers Boka Gohok. Zy waflèn aen
boomeo , die niet zeer groot zijn, en
hangen met grote menigreaen de takken.
Zy zijn van groote als krcosjeSjVan
buiren purperachtigh , en van
binnen witachtigh, meteen rodeftecn.
De fmaek is wilrachtigh,en vry wat samentrekken
d.
li Jatfü