Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

a50 GEDENKWAERDIGE
Het bladeen de rank is byna als die
van de p'jmpocnen De vrucht is groen
Behalve deze bloemen heeft de
boom noch eene vrucht , die , even als
geelachtigh van buiten, en van binnen een druiven-tros,aen de takken hangt,
wit: dcsgclijx de korrels of zact. C en mede van die kleur en groote is:
\
Dcfchil, die menafmoet fnijden, maeriswilt en nergens toe nut : zoo
ziet uu den groenen.
Bloem Champakka.
Ophcteilantjava groeit een groo-
te menighte van welriekende en velcr-
leie kleurige bloemen. Dies men hele
boeken zou moeren beflaen , indien
men die alle befchrijvcn wilde.
Onder do voornaemftc en uitfteekenlle
bloemen is een, die Champakka
o( S/ampakka byde Maleyers en Javanen,en
byde Sinefen yinhoa genoenu
vvorc.
De boom , daer aen deze bloemen
groeien, waft tot de hooghteen ge-
ftake vaneen peeren- of perlik-boom,
en heeft lange en gekronkelde bladen,
met vele aedertjes. De takken waffen
eerfl: van den (lam af recht uit : daer
en
na zetten zy zich recht om hoogh :
zommige zijn zoo dun en zwak, dat
men dezelve niet beklimmen kan:maer
de bloemen , die boven op den top
ftaen , worden met een bamboes-riet
afgenomen : naerdien men, wegens de
dunne takjes, daer anders met by kan
komen.
Deze blor-m wordt by d'Indianen,
om zijne liefelijke reuk , zeer begeert,
en in alle feftoenen, of kranflen van
bloemen , gebruikt : ofdezelve worden
anders niet geacht.
Hy riekt als een roze, meteenvio
op. j
lier vermengt, en is zoo krachtigh van nang-boomen |
reuk, datmen dezelve in de huizen genoploopen. i
kan ruiken, wanneer hy elders voor- Ie j
dat deze boom om de bloemen of
bloeifem alleen aengequcekt vvorc.
Groote Klmhoonen^&c.
De rank , daer deze boonen aengroeien,
(^diedc Maleyers en Javanen
KatsjangTarang noemen) waft zoo
hooghenvaft, met verfcheidc uitfpruitfelen
, dat hy boven dehooghfte
lufthuizen noch krullen in de lucht
maekt. Hy wordt beneden aen den
gront zoo dik , als een mans arm , en
en verwiflclt zijne bladen en vruchten,
zonder te vergaen , als onze boonen.
Zy hebben cenfchoon groen en dicht
bladt, met aedertjcsdoorloopen. De
bloeifem of bloemtjes zijn purperach-
tigh, cerft boven fpits, en gaen daer
na open. De fchalen,daer de boonen
inzitten , zijn als d'onze, groen van
kleur,met een purpere ribbe langs hee-
ncn.
Men heeft'cr veelerlei aert en flagh:
wacr van deze meeft begeert worden.
De boonen zijn bont,en van fatfoen
als onzeTurkfe boonen, en laten hen,
gekookt, zeer wel eeten , en zijn niet
vrecmt van fmaeke. Maer xy hebben
herde bolfters :
hauw.
behalve de fchale of
De MoorCehoonenyFahas de Moro Ta\>is de
van d'inwoonders genoemt , zijn veel '^'°''**-
1 grooter
, en waflen mede zeer hoogh
Zy planten die ontrent de Py-
, daer zy weeldrigh te-
Zy zijn met de fcha-
by gedragen wort. Dies zommigen,
, meer als een voet lang, en een
duim breet. Men vindzemeeftby de
dien hunne fterke lucht tegen ftaet, Sinefcn en Javanen van ditlant: maer
' genoet^hgeplaeght zijn : nademael die
daghelix langs de ftraten gedragen
wort, om te verkoopen.
Zy zijn van tweederleie kleure,
goutgeel en groen , als de bloeifcl van
de Spaenfe oranje- boomen , en van ge-
ftalteals d'Ëngelfe fafraen.
D'Indiaenfche vrouwen gebruiken
ook dezen bloem in hare edele zalve,
.fiorZ'öry genoemt. Zy ftcken ook deze
en andere bloemen in haer hair,tot gie-
raet,en om by het manvolk des t'aengenamertezijn.
worden
, om hunnen aert , die wat na
't wilt fmaekt, by ons volk weinigh
gegeten : gelijk d'anderc.
De boonGcndola klimt ook feer hoog Boonen
opjcngeeftccnaengenamefchaduwe.*^''"'*"'^*
De bladen worden geftooft, en zijn
zeer goct en verkoelen. Zy duurt
niet meer als een jaer : daer deboont-
jes zomwijlen wel drie of vier jaren
groen blijven.
Ik heb van de groote klim -boonen
, op Koulang geplant , die zoo
!vol vruchten hingen, dat van vier
üf