Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

Z E E- en L A N T - R E I Z E. ^9
rakken hangen, met het hooft om zaem, en wort niet licht wurmftekig.
laegh,d.it zeer vreemt om te zien is, Ookishetzoozecrniet eenige kleine
inzonderheit als'er zoo vele by mal- mieren onderworpen, die het hout in
kandreahangen>als'erbyna bladen aen korten tijt op-eeten. Zoo dar groote
den boom zijn. \ balken, (choon zy van buiten heel en
gacf fchijnen te zijn , dikwils van bin^
y, r r ; rj t , ) "cn
Kyatenoï Inaiaenjche eiken-boom.
Schoon deze boom gene eetbare |
vruchten verfchafr, zoo brengt hy e-,
ven wel den inwoonders van dit er-
lant, daer hy waft, met zijn hout groot '
De
doot hcc ongcdiertc zljn opgeee-
i^^,
Katolas oï'water-vkjjcheri.
-
ro d
vruchten , by d'onzen , na hare
voordeel toe : gclij k alle menfchen , die geftalte water- vlefichcn geheten, noe-
aldaer iet van fatfoen hebben laten men de Maleyers enJavanen AWö/^s'/,
timmeren, zullen getuigen: want het ,
en
de Portugefen gebrooken Kati.
hout van dezen boom is zoo goet en las.
duurzaem, als ons eiken-hout. j Het is geen boom , hee (ter, kruit
De boom fteekt met zijnen kruin
hoogh m de wolken : als de balken
nochfpruit : maer een rank, die zich
vaneen korentje zoo wijden zijd uitgeruigen
in vcrfcheide acnzicnelijke fpreit, dat hy met zijne bloemen en
gebouwen van kerken en huizen , zoo '
bladeren gehele huizen bedekt.
op Batavia als elders, daer het de; D'Indianen leiden hem veeltijts in
kroon van al het timmerhout fpant, hunne hoven mee bamboefen, over de
dat aldaer of elders magh groeien, jfljtcn en tanken, (dat zijn vyvers,daer
Hy i$ licht aen zijne groote tak- zy zich in waflen en baden,) j om voor
kenen brcede bladen te kennen, die |
langs de takken uitfchieten , en met
groene acdcren doorloopen, en vael
van verwe zijn,als de fchaerley of faly.
Zy zijn ook rou : dies men die voor
vygen-bladen zou mogen aenzien
maer zijn rontom niet ingehakkelr.
Aen d'uitterfte einden der rakken
ziet men een bloem, als die van de
hoppe : daer van. binnen een ekel in
groeit : waer van deze hooge boom
voortkomt.
D'inwoonders gebruiken de bladen
tegen de pleuris of zyde-wee. Zy nemen
uit de kokos-nooten het water.
en zieden hetzelve met een gedeelte vlecfch jen anders,
van deze bladen op de helft, en geven 1
het zelve den zieken te drinken, om 1
vande pijne verloft te worden. j
Daer
de
hitte der zonnebevrijt te zijn.
Hy heeft zijnen voornaemften
Ooghft- inGrasmaent : doch meeft:
het gantfchejaer , en groeit zeer weelderigh.
Het bloeifel is byna als van
onze pompoenen, en valt ook mee van
zelfaf, zonder daer vruchten van komen
.
Deze vruchten zijn twederlei. Eenige
worden zoo groot, als een gemeene
pompoen : en andere, dewelke de befte
zijn, niet grooter als de hierlant fc konkommers
of meloenen
Haer gebruik is eenei lei. Zy worden
gebruikt tot toefpijze by verich
is noch een ander geflaght van
ditaertgewas,djteenarm lang groeit,
zoo dun is als een rotting, met witte,
en
Menziet'cr balken, die zoo recht, geleen roodeplekken,dicge(ehubtlijals
een ftrael , en veertigh voeten lang ken als een flangevel. Een, die ik daer
^
zijn, en tot in den top tweeen een getekentheb, was i3.duimlang,en
j halve voet in'c kruis hebben.
Men vint'cr vcrfcheide planken, j
drie en een halve ia de nuddellijn dik^
en woegheen ponten drie vierendeel,
diedrie voeten en meer breet zijn. Wanneer de hoveniersdeze vruchc
De Maleyers noemen dezen boom langer willen hebben, als zy natuurlijk
Kyati : desgelijx d onzen het hout, walt, zoo binden zy cenigh gewighr,
Kyaten-hout. 'mcteendraerje ,aen het eind, en laten
Het hout is uitftekend hert : en de het zelve nederhangcn : dan groeit
plankcngevlamt: opeen zelvewijze, zy, tot verwondcrens toe, in do
als het eiken-hout. Want het is duur* lengte,
1 1 Het