Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

i^6
GEDENK WAERD
achrige aedertjcs: dacr boven een tak- der vrouwen ,
noot. Voor al is het een byzonder en
jCjVul purpcrc bloemtjcs, uitgroeit.
Men houdt deze rapen geen quaec
voetfel re gezen*: als zy wel tocge-
niaekt zijn , en macigh , of niet ved,
gebruikt worden.
Vuivds-broot of Taddefioelen.
Men heefc'er verfcheiden flagh van
duivels brojdtof padde Itoclen, die
de Maleyeis Kulet , en de Javanen Ja-
Wörnocmen. Zommigc zijn ros : andere
bleekg'-oen: en andere zoo bros,
dat zy in het aenraken breken. Zy
groeien, zonder zaet , van de vochtigheit.
Zo nimige worden, gelijk ook
e ge-
per. De wortel is byna als die van het
kruitGentiane.
Na de bloemen volgen flekeligc
vruchten , als knftanien met de bol-
ders. D'ope vruchten vertoonen een
ront zaet , van fatfoen als erweten.
De wortel verft laffi aen geel : waeronidie
ook by cenigelchrijverslndi-
fche Safraen genoi-mt wort.
De Maleycrs gebruiken dezen wor-
tel niet alleenlijk onder d'artzenye-
maer kooken die ook tege-
middelen :
lijk met vifchen vlecfch , om geur en
gezonrheits halve. Ook wordt die rot
vKch of vleefch, of iet anders , als toc-
fpijze gebruikt.
Het is hetalderuitdekenfte geneesmiddel
voor verlloppinge der ingewanden,
te weten, van Ie ver, long en
I G E
en verdrijft de barens*
eigen geneesmiddel indegeluwe. In
'tkortgezeit: dez,e wortel magh met
recht onder d'openende geneesmid-
delen de voornaemfte pbetfe bekleeden:
want bet opent alle verftopthe-
den, en doet het water loozen.
Deze wortel komt ook in zekere
zalf, die de Javanen met een zelvcn
naem Bmbon noemen : daermedczy,
zoo vrouwen als mannen , het gancfch
lichaem bcfmeeren.
Het zaet, in hoender- of weren-zap
gekookt, isookdienftjghinde voorgemelde
gebreken , en geeft goet
voetfel.
hier te lande , voor ecne lekkern .
houden, en met wijn en zuiker toe- Indiaenfch hoM-htiü-kok.
gemaekc : want anders hebben zy eene
vieze reuk en Imaek.
De Indiacnfche boom-huis-look
groeit op lava niet in d'aerde : maer
Indiavijche Safraenoi Borbori.
op de Mangas-boomcn,en op zekeren
Indiaenfchen eikenboom, Kyati by
Het gewas , wiens wortel de Java- de Maleyers genocmt , dacr aen het
nen Bo^ l)ori,e{\ de Porrugefen Sajfran vaft zit, gelijk hier fe lande de Maren-
dl Terra , d it i s, Siffracn onder d'aerd, tak : hoewel op die boomen ook de
d'Arabieren Krtrkum.Gn d'Europifche Marentakken groeien.
artzenop Latijn Radix Curcum^, dat Het gewas of heefter heeft lang-
is, wortel van Kurkuma , noemen, werpige bladen, van fmaek als zuu-
heeft bladen als die van de witte niesring : maer veel dikker en zappiger
wortel. Zy zijn dik ,breet en groot: zoodan igh de bladen van ons gemeen
hoewel gl.it en vol aederen. Hetheeft huislookzijn.
een dikken ftengel , en fchiet redelijk Het heeft wonderlijke langwerpigh
hoogh op. De bloem is (choon pur- ronde wortelen : waer uit vezelen
fchieten, die ook op ftenen of boomen
vatten en vaft houden,en aldus waflen.
De bloem is klein , die van het Guigelgail-kruit
gelijk : maer wit, aromatijk
van reuk en citroenachtigh : waerom
die by de Maleyers tegen de ziek-
ten van zenuwen en herflènen ge-
bruikt wort.
Een konferf van de bladen en bloemen
gemaekt, is ook voor krampen
het bort een goet geneesmiddel.
De bloemen, in zuiker geleidt , zijn
al zoo hertderkend als die van bor-
naesje.
Na den bloem volght een vrucht
van een halve vingerlang, flijmcrigh
enlaf van fmaek : waer in zaet, zoo
groot als geerft, befloorcn leit.
Dit gewas ftaet , door ecne verbor-
milt: en verdrijft de gravcel-pijn,ft:een gene kracht, alle verrotting en beder-
vingtegen: wacroni het terecht te-
inde nieren en blaze, opent de ver- 1
Itoptc ftonden, helpt alle gebreken gen de gemelde felle z.Èekten, als een
tegen-
j