Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

Z E E- en LA
Vcrfchaffen goetcn bequaem hout tot I
den huis-en fcheepsbouvv j dewijl het
lang duurt,
nekt.
en het water daer niet in
Uit de fchorfen van zommige booinen
worden door de Brafilianen lonten
van gcmaekt , en , by gebrek van
hennip, couwerk daer van gefligcn.
GewajJenTimhosn Tipo.
Onvruchtbare en dorre plaetfen
brengen zekere wonderlijke ge wallen
voor t, als touwen , zonder bladen , die
met een algemeinen naem Tirnho en
T/^ögenoemt worden. Deze gewaffen
verfchaffen met hunne taeic en
buighzame takken den kuipers hoepen
; en de geftampte fchorfen den
leerrouwers en fcheeps-timmcrluiden
run en werk.
Vuurhouten.
Met het tegen malkandercn aenflaen
van zekere houten, vandeboo-
hien Karaguata Guacutnimbaiba gebeten)
en uit andere gewaden, weten
de Brafilianen helderder vuur, als \vy
uit een vuurfteen , te flacn. Her Karaguata
Guaiu is een wonderlijken
fraei gewas, met zeer lange, fpitze,
en dikke bladen, die twalefen vijfden
voeten hoogh van d'aerdeopfchicten
Het brengt een zeer fchooncn en hoogen
ftam of ftengel voort, die,tot rijp-
heir gekomen , boven aen den top gele
bloemen krijght.
Vandezcgcdrooghde ftam worden
ftijlenof ftokken tot hangmakkcn of
hangbedden gemaekf.
De bladen verfchaffen zeker werk
en dradige ftoffe, waer van de viflchers
hun garen maken en netten braeien.
Uit d'effe gcfteke ofingefnede bladen
druipt een taei en vet zap, dat in
plaetfe van zeep gebruikt wort.
DebcifTchen worden'er niet alle jaers
met bladen bekleet noch daer van berooft
: het welk ook niet te gelijk op
cenzelvcn-, maer op een gantichvcrfcheiden
tijt gefchiet. Daer en boven
wort een gintlche boom niet te gelijk
van bladen om bloot : maer het een gc-
•dceltc der bladen valt af, en het ander
N T-R E I Z E. 207
i
blijft zoo lang daer aen zitten , tot dac
d'eerfte of voorige bladen weer uit-
fchieten. Dies de boomen in Brafii
niet op een zelven tijt bladen krijgen
Maer van eenige boomen vallen zommige
bladen af, en andere groeien daer
weer aen. Zommige boomen ftaen al-
tijt vol bladen.
Boomen van verfcheideflagh ,
als
hooge neten, en klimop-gewafren,
ftaen'eraltijt weeldrigh groen, en kruipen
op d'eene plaerle zeer verre langs
U'aerdc, en klimmen op andere plaetlen
by de hooghfte toppen der boomen
op:dies zy lig van vei re als ontoe-
g-ingkeLjke boiïch en vcrtooncn , dat
aengenaem en lulbgh om i'aenfchcuwen
is: dewijl zy , als prieel-gevvaf-
lèn , cenc geduunge Ichaduwe geven.
Dies menfchenen heeften onder de
de dichte groentevankrcuptlbofchen
boffchacdjen leven : en de verborgene
wegen van te jagen geven het grootfte
vermaek.
Boofii- enaertvruchten.
Men heeft'er vcrfcheide flag en aert
van fchoone boom en aert-vruchten;en
onder andere geweldige fchoine en
groore oranje appelen van verfcheide
fmaek.
De vordere vruchten , die , behalve
de Mandihoka- wortel, in Brafii
tot lijftoght vallen , zijn vele : als njs,
millie, batatds , ananas, b.mannas , me*
loencn, pompoenen, ballancias (jf water-meloenen
, pompelmoefen , komkommers
, boonen , bakkovas , vygen
Marakuia, Mangavas, Arataku,/^pej
beneffens eenige mocskruiden , als fa-
lade, kool, radijs, latuw, porceleinj
peterfe'ie, kervel, gele wortelen, karoten,
&c.
itchten Akaju.
Van gene vruchten maken de Bra-
filianen meer werks , als van de wilde
appelen , Akaju genocmt : dewijl
zy ongemeen zappigh zijn , en hen
nictalleenlijkfpijzei maer ook drank,'
die vele maenden gcet kan blijven,
verfchaflcn.
De boom j daer aen de vruchten
c c 3 Kylkaju