Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

131
G E D E N K W
gcelachrigh , en zien van binnen mee
uit den lieden.
Wanneer de vruchten haren wasdom
hebben , om gefnedcn re worden,
d-in wordt de ftamtot onder acn den
gront wegh genomen , en de vrucht,
clienochgrognis,aen de balk mhuis
opgehangen) om te rijpen , die in wei-
nige dagen daer na bleek geel en rijp
V'ordt. Zy hebben een dunne fchil,
zonder be-
die lichtelijk met dehant ,
hulp van eenigh wcrktuigh,kan weghgenomen
worden.
De bo(;m of vrucht geeft geen zaet}
maer een (> hoonen purperen of paer-
ien bluem of knoop, zoo groot als een
ftruis-ay, die boven in den top, uit
een hert of Icheut , voortkomt, en
opent 2'jite bladen op verfcheide tij-
den. Zoo lang als de ftam > ruchten
genoegh heeft om te voeden , dan
vallen de bladen by trippen , allengs-
kensaf, en la[en voor ieder bladteen '
regel vruchren.
Uit de knoop voornoemt fpruit \
een lange tak , Jaer de vruchten tros-
wijze, b.wi)'e ten getale van meer als \
eenof fweeh jnderr fluks, aenzitren:
en hebben aen eenen tros twee man- i
nenbynaeendraght.
Jblk Ilronk , ftam , of ftruik brengt
maer een fos met vygen voort.
Daer zijn veelerleie geftaghren van
deze vruchten , diealle hy d'mwoon-
ders mcr namen , gedaenJ.e en flnaek^
onderfcheidcnzijn.
Het gebruik van deze vruchten is
menige- lei. Zomnügen weren dezelve
in de Zon te droogen ,
en zoo Imake-
lijk als Portugelc vygen te maken : gelijk
ik op S. An''ony, een van de Zoute
Eilanden, heb ge/.ien.
D'onzen bakken deze vruchten in
de pan met boter en eyer n, of met boter
alleen, en houden dezelve voor
eeng'oo'e lekkernye. Aldus toe be-
reit, worden zy gezeitte verkoelen,
goet voetfel te geven , en den bmk
week te maken.
De rauwe vruchten zijn eggerig en
tzamentrckkend : en dierhalveonbequaemom
raeut'eetcn: wantzyzijn
walgelijk, veroorzaken winden , en
doen braken, en de m.igeomkeeren
Ook verwekken zy den geenen, die
haernietgewoon zijn t'eeten, den roodcnloop.,
Evenwel worden zy, om
j
A E R D I G E
haer aengename fmake'en reuk, wel
racu gegeten, indien zy lang voor hare
volkome rijpheic afgefneden zijn.
Dan blijft de (chil bywijle groen, en
bet binnenftc knjghtmet dertijtzijn
eigen aerten aengename fmaek, niet
ongelijk de weeke zuiker-peeren of
zappigegroentjes,en wort rinsachtig.
In de doorgefneden vrucht ver-
toont zich van binnen een kruis.
De bladen van dit gewas worden
gebruikt , om allerhande goet in te
pakken, en nade merkt te brengen.
Wanneer ik des jaers zeftien hondert
en zeftigh , met ócn Heer Ja- ziet
kob Huflart op het cilant Burovjas,^^^-'-^braghten
d'inwooiders alle hunne
fpijze voor onSjin deze bl3dcn,op den
difch, die met dezelve bladen ook gedekt
was : desgelijx bctfonden de
hantdoeken uit deze blei den. Zy wilden
uit geen glas, dat hen doord'on-
2£n wicrraengebod'-n, drinken: maer
hadden eenbladt vanzrkeren boom,
dat zy datr toebequame!ijk gebruikten:
Uit het welke 2,y alle dronken, en
meenden dan geenen dienaer van noode
te hebben , om de glazen te laten
fpoelen.
De Javanen gelooven , dat de bladen
van dit gewas cene ongemeenc
kracht hebben,om vuuruir teleflchen:
derhalve planten zy het gcmeenelijk
dicht by hunne huizen, om die bladen
in tijt van noot by der hantte hebben.
Na detronkofftruik vanditgewas
tot den grondt toe met de volwaflè
vruchten afgefneden is, fchietcn uic
den wortel , rontom de voet v^n den
ouden ftam, nieuwe Ipruirjes van ze'fs,
in groote menighte, weer voort , die in
weinigh tijts hunnen volkomen wasdom
krijgen, en weer nieuwe vrueliten
voortbrengen. Dies men deze
vruchten het geheel jaer door genie*
ten kan.
Dit gewas groeit met kleine moeite,
en door geheel Indien in zoodanige
menighte, dat men voor eer.e (Kiiver
een gehecle tros koopen kan, Zy komen
het weeldrighfte in vette en mollige
aerde voort.
Eenige willen,datdeze vruchten de
genen zouden zijn, die de befpieders
uit het lant van Belofte in het leger
Ifraëls braghten. Men vinder ook,
die gevoelen, dat Adam en t va hume
fchaemte