Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

2CS
GEDENKWAERDIGE
tyikaju groeien , munt in dcughr en i
In
de kaftanie zit een kern of pif,
nutighcic onder alle andere boomen die beide de gcdacnre van een fchauit,
en is den inwoondcrs van die ge- pcn-nicr hebben. De pit is met een
dun vlies bekleet ; maer de kaftanie
weften, als door oenen goddehjken ,
weldaer, vergunt. !
Hy iszeerfraei van acnzien en loof- j
rijk) en fpreit zich wijt en breer, met ,
mee een dikke en fpongiachtige asver-
fchors : waer in een fcherpe en
wige
zeer bytende olie zit, diedetonge en
vele ("choone takken, uit. Doch hy lippen als vuur brant, by aldien iefchietzüo
zeer niet in de hooghceoprj mant die onverziens met den mondt
maer kromt zich met verfcheide bogh- aenrackc. Om d'olic in de fchel te
ten , en heeft zijne takken na d'acrde doen vervliegen, wort de kaftanie on-
toe hangen. der de aflche gebraden; en daer na
Hy heeft hert hout, dat dienftigh ,
tot den fcheepsbou w is , en gcefc in de !
zomermacndea van fclfeen klare gom j
met
daer
een hamer gebroken , en de pit
uit genomen , die jareh lang onbe-
dorvenengoer blijft:of zy wort verfch
uit. De bladen zijn dic van de noote-! gegeten, en Imackt, gebraden, veel
boom gelijk : doch zeer welriekend, en i
bettr
als een kaftanie.
leggen hunnen aromatijkc reuk niet Deze appel,als ook de kaftanie, die
af, dan dooreene fterkc diftillcermg. boven acn den appel vaftzit,is dcnBra-
Macr veel welrickendcr zijn de bla- filianen,fcdcrt vele eeuwen jÊengrootc
den,die,wanneerhet in Brafil Lente
is, uitfchietcn : die men dan daerna
fchoon en hoogh root overal in de
boiïchen ziet.
De bloemen beftaen uit vijf blaetjes,
en zitten , ten getale van hondert , in
een kroontje, neftenselkandcren. In
ieder bloemtje zit een ftijl mee een
hoofc.
Wanneer zy eerft uitfchicten , dat
in het begin van Herfftmaentgefchiet,
dan zijn zy fpicrwit : maer worden
aenftonts roosverwigh, Zy zijn welriekend,
en vervullen, evenals demci-
lelien, met een zeer liefelijke reuk, het
gantfchc bofch. De vrucht beftaet
uit ecne kaftanie en appel : want
trooft tot levens-onderhout geweeft.
D'oorlogen,die vecltijts onder hen
on t ftaen, worden ten deelc uit begeer-
te van die vrucht gevocrt: want d overwinnaersflaen
hunne legers byden
boom neer,en blijven zoo lang befuters
van de veroverde plaetfe, tot dat zy al-
le de vruchten van deze boom afgcgeten
hebben. Zy rekenen ook daerby,
op hunne wijze, hunnen ouderdom:
want deze vrucht komt alleenlijk eenmael
in het jaer voort : te weten , in
Winter, Lou- en Sprokkel-maenr
want dan ontbreekt dezelve in het geweft
vanPcrnambuk.
Wanneer de zon van de Stecnbokszonnekeerkring,
of Iropictu Caprifor«/,terughkomt,
dan wort hetlant
na de bloem volght een kaftanie:
dewelke boven aen een langwerpige met die wateren bevochtight, die de
appel uitwaft, die uit fpongiachtigh en inwoonders de regen van t^kaju noe-
;
taei vlees beftaet , met bezien en zaet- men. Indien dan deze boom van deze
{
huisjes onderfcheiden , en vol zoet en regen weinigh krijghr, noch daer mee
j
zuiirachtigh amper zap is. Dit zap al te veel overvallen wort, zoo belooft
j
verft en befmet met een yzerroeftige hy dcnBrafilianenecn goeden ooghft.
kleur zoodanighet linnen goct.dat die De kaftanicn zijn in den tweeden
door gene kunft kan uitgewaflèn wor- graecwarm. Indien zyraeucn verfch
den , als eerde boomen weer bloeien, meteen weinigh wijn en zout gegeten
worden, dan fmakenzy als okernoten.
Het vcrlchczap is witachtigals melk, !
en amper van fmaekj maer deftclfs
kleur en fmake vergaet allengs door
gefting , en wordt fterk , en verwekt
dronkenfchap.
De buitenfte fchel van den appel is
zeer dun, en ten deele geelachtigh,en
ten dcele roosverwigh. Dies deze zeer
edele en treffelijke vrucht in fatfoen
kleur, en fmaek verfchilt.
Maer de gebraden, of met zuiker inge-
leide, fmaken veel zoeter en herder:
waerom ry ook onder het banket voor
eene lekkernye optafel gezet worden.
D'olie,die in een aeder van de fchel
zit,geneeft den hairworm : is warm
van de derde tot de vierde graet : en
wort m kankerachtige en quaetaerdig*
z weeren gebruikt.
De