Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

55»
GEDENK WAERDIGE
Fruchl Mangam.
Jraitj/ of fVaterbloetni,
il/^w^^wisccnc vruchtjdicdejava De bloem , dien de Male^'crscn Jinen
hooger, als eenigh tegengifc m de vanen 'Iratty, oiTongjong Traity , de
werclc, achten : 'c zy Bozoarof Mal-' SincTen Tienhoa^ en de Porcugcfcn
divifchenooc, of iet anders. /«/o^uT^w^Yjjdacis, MeirbIoem,noe-
De boom , daer aen deze vrucht i men, is cengrootecn fchoone bloem.
groeit, w-irt op de graven der koningen,
De vrucht is van de groote als
enwaftgemcenelijk in flooten enftilftacnde
wateren. Hy heefteen hoogc
(Icel, die Wel eenheele vadem boven
een kokos-nooc. Op het eind of top
van deze vrucht zet de koning van
Bantameen beker of kroes, en drinkt
dien den grootcn en uithcemfchen gezanten
, tot teken van zijne gunltc,
toe. _;
Simhar Mangiram of Tando Roitfa.
Ontrent de rivieren opJava,inzondcrheit
in het koningrijk van Bantam,
groeit een plant of gewas , dat met
zijne bladen Cenelants- hoorn zoo Ic-
vendigh verheelt , als geen fchilder
zou kunnen afmalen : waerom de Javanen
het SimbarMa-iigiratn i en de
Maleyers 'TandoRoufa noemen : het
welke beide een elants- hoorn bctee-
kent.
Het heeft geenen wortel : maer
in diens plactfc een veenachtige
klomp. Het groeit daer en boven
riet, met acrde bedekt : maer leidt of
of in een hollen
bloot op eenen fteen ,
ftam vaneenen boom, en fmijt na alle
Zij Jen zijne bladen uit.
Hetgevvasisvolzapenaltijtgjoen:
want het wort noitdor: mier wanneer
de bladen by wij Ie door den regen verrotten,
zoo komen aenftonts, met de
eerflic zonnefchijn , weer nieuwe bla- 1
het water uitlteckt , dat vreemt te zien
is, en fchijnt van aenzien onze tulpen
gelijk te zijn : maer is wel ruim eens
zoo groot en breet van bladen. Eeni-
ge zijn voor aen de punten van de bladen
pürpcrachtigh en verliezen hunne
verruwe allengs, na den ftcel toe, in
wit of bleek geel. Andere zijn Ipierwir,engevormt
als de ecrrte.
Deze bloemen geven een aengename
lucht van zich ,
wanneer de knop
eerfl; open gaet , en vertoont ons zijne
inwendige Ichoonheit, die zeer liefe-
lijk is om aen te zien, en om zijne grote
en fchoone kleure ieders oo^en na
zich trekt.
Zy komen uiteen groenagtige knop
voort, die met het opgaen van den
bloem opebarft, als de peonien.
Eenige bladen ftaen als de bloemen
om hoogh , en zijn zoo breet als d'omtrck
van de rant van eene hoet en
fchoon groen. Andere leggen vlakop
het water neer, even als onze waterplompen,
en zijn mecftront: daer de
(feel met de bloem recht in het midden
aengroeit.
Na het afvallen van de bladen groeit
in het midden een kelk of kroon, die
beneden bleek geel ziCt, in ronde huis-
den te voorfchijn. Ijcsjheefr, en zoo groot als de vlakte
De Javanen gebruiken de bladen, van een mans handt, engroen van ge-
daente is Daer in zitten ook veelc kleibUden
van de witte lelicn, doet : te! negroenagtigcgeleboonen,dieinhec
weten , in pappen , om op gezwellen voorhooft met hunne tipjes bloot leg-
die uit koude ontftaenzijn, te leggen. gen, en vertoonendcgelijken;SV3nde
Maer zijn in de rooze niet goet. Waer b'gyptifche boonen van Dioskondes.
uit te befluiten is , dat dit kruit of ge- Tc weten, deze kelk of kroon is voor
was warm van aert is. Het welk ook plat, en als met cenmcfch in her mid-
de bittere en warme fmake te kennen den doorgefncden , en vertoont on-
melijk men hier te lande de wortels of ^
geeft. Van binnen ingenomen, ver- i
wekt het Herken fl:odging,en doot,op
dc'i navel gclcic , de wurmen en mac-
ien.
trentdertigh booncn inde ronte.
Wanneer deze boonen allengs
groot worden, zoo mackt ieder zich
ecnbyzondcre kelk. Rijpzijndc,vertooncn
zy in geftalte een kelk, van een
hazelnoot zonder dop, die zy ook v.in
fniakc