Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

1x8 G E D E N K W A E R D I G E
knopje, en i5 zoo groot als een enkeldc ruw, dil , vcükel, fparsjes. Meiihccft
roos, onder fpics : maer zeer fchoon 'er ook veeleilei aertvruchten,alswahemelsblaeu
van kleur, en in Uecmid-' ter- meloenen , pompoenen, komdengeel.
kommcrs, cit rullen ; desgclijx vele
Het geeft wrange en wilde vruch- hauw-vruchten vao boonen en erwe^
ten: waerom het van nicmant geacht ten, die by ftokken,heerters en booen
voortgeplant wort.
raen opklimmen.
Jndiaenfch (Jlloeskruit.
Het Indiacnfch mocskruit, alzoo by
onsallcreerftgenoemt, wart op Bata-
via in verfclieide tuinen , heeft bladen
vangroote alsdc fuuring, daer eene
bleke ribbe langs deurloopt.Het heeft
cenfchooncn purperen bloem , die uit
een groen fteeltje , met vele kleine
knopjes, voortkomt. Zommige zijn
fnecuwit: andere met purpere en groe-
ne vlammen geplekt.
De bladen en ftengels hebben de
fïnaek van het mocskruit Bajan , en
worden als beet gekookt, en fmakcu
niet vrecmtj alflè wel toegemackt zijn.
tjMo€skruiden.
Ü'Indianen houden de moeskruiden,
en alle eetbare kruiden, in grootc
w^erdeen achting: want de mecftcn,
die van Surattc en de kaft van Kormandelop
Batavia komen,eeten byna
alleen aertgewalTca : na den voorgang
vanPythagoras, die geen vlecfch van
eenigh levend dier proeven wilde:
naerdien by delccrc van de verhuizing
der ziele ingezogen had : gelijkookde
ineefteindiaenfche heidenen die leerc
aenhangen.
Aldus onthouden die menfchen
zich noch heden van roodc boonen,
en al wat onder de kruideneen roode
kleure,en eenigh gelijkenis met bloet
heeft. Dit is ook d'oorzakc: waerom
d'Indiancn, dic anders flechte en onkundige
menfchen zijn , grondige
kennis van kruiden en boomen bekomen
hebben.
De Malayers noemen alle moes en
eetbare kruiden, in hun talc, meteen
algemeenenaemi'f/^-- macc artzenye
of genees- en vergiftige kruiden, Oii-
bat.
Daer groeien op Java en ontrent
Batavia vcclerleie moeskruiden tot
's menfchen voctfel :
als ro jde en wit-
te bect,petcrfeli: alle foortcn van la-
Fokky-Fokky.
De vrucht, by d' Indianen Fokky-
Fokky geheten, is langwerpigh rondt
als een peere , en by wijle grooter als
eenelle,en ruimzoo dik als een mans
arm. Zy is vol klein zaet, en heeft een
dunne, doch zulken gladde fchil , dat
menzich,alsincenfpiegel,dacrtegeii
kan {picgeleo. De bladen zijn rouw,
en als met wol bezet, doch grasgroen.
Het gewas fchiet tamelijk hoogh op.
Deze vrucht is een van de voornaemftc
vruchten in Indien, en niet
alleenlijk eetbier; maer van een zeec
lekkere fmaek, indien zy met wijnen
peper gekookt wordt, en fmaektdia
eveneens als de ftoelen van onze artisjokken.
Het is eengemeencfpijze,
zoo by d'Indianen als d'onzen, gelijk
de rapen hier te lande : en geeft goet
en lichtvcrteerend voetfel, en heeft
een water afdrijvende kracht, en is
dienvolgens zeer goet tegen denfteen
van nieren en blaze.
Noch is'er een andere wilde footc
van Fokky-Fokky. doch die heeft geene
langwerpige ronde vrucht : maer een
heel ronde. Wanneerzy rijp wort, is
zy geel. De ftengel is gantfcii met
doornen bezet.
D«ze wilde vrucht wort niet als van
rhinofters en wilde zwijnen gcgec-
ten.
Jamhos.
Over al op de vlakke velden van
Java groeit een boom, wiens vrucht
de Malayers Jambos ^en d'onzen Javaenfc
fleen en Pruinikens noemen;
want de boom is den wilden fleen of
pruimboom in alles zeer gelijk.
De vruchten zijn ook zimentrek.
kende van fmaek; maer met onliefc-
!
lijk. De rijpe vruchren zijn geel van
kleur : maer de hicriantfe wilde pruimen
of fleen , purpcrachtigh zwcrt.
Zy kooraen in krachten met clkande-
icn