Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

ZEE en LA
en verdonkeren geenfins dedeurfchijnentheit
en klaerheit der olye. Maer
wanneer d'olye kout wort, zoo dnjven
de deeltjes van de kanfer, en zjjnge-
fcheiden van d'ulye,en kleven in vce-
lerlei geftalteaentlkandrc vafl:,en on-
der andere in lange ftokken , en zin-
ken, door hunne zwaerte, na den gront
van d'olye.
De deeltjes van de kanfer, die aen
elkandre kleven, belluiten eei ft d'oly-
achtige deelen in zich , en raakenze
onzichtbaer, die zich daer navande
deeltjes des kanfers, die na boven tot
een enger plaetfe gevlogen zijn, ont-
flaen en fcheiden , en door de lichtig-
hcit na boven toe fchiecen.
Deze kanfer is boven mate vervliegend)
en ontfonkt en vat zeer gez wint
vlam, en laec in 't verbranden gene
vuiligheitofdroefem na.
Deze olye komc in reuk en fcnaek
zeer na met de kanfer overeen , en is
zoo licht vervliegend, datzy, fchoon
op geverfde kleederen valt, verdwijnt
en vcr\ lieght, zonder fmetof moet na
te laten. Zy ontvonkr en vat ook
zeer licht vlam , en verbrandt in kor-
ten tijt , en geeft een witachtige en
blaeuwe vlam. Op het vuur gezet en
warm gemaekt, vervlieght zy ook
zeer gczwint, en verftuift in een wit-
achtige rook ,
licht vlam vat.
die aen het vuur zeer
Indien buflTckruit met deze olye nat
gemiekten gernengt is, zoo vat dat
vlam: maer niet als zeer langzaem,
en na vele deeltjes van d'olye vervlogen
en verteert zijn.
Daer en boven wort deze olye, zoo
zy in T-wavel of zalpeter , of in beide
vermengt, gegoten wort, door de vlam
gantfch verteert en vernielt, daer de
zwavel en zalpeter onaengeraekt en
ongefchonden blijven.
De damp ofrook van d'olye, die uit
dezelve, wanneer zy op vuur ftaet,
uitwaeflcmt , en door een drie of vier
dobbelde doek ontfangen is , zet zich
boven aen tot een fpierwit zout, dat de
kanfer zelve is. Daer en boven werpt
deze olye met der tijt eenige kanfer-
achtige deeltjes uit: waerdoorzy zuiver
en klaer wort.
D'olye, die uit de Malabaerfe ka-
neel getrokken wordt, is doorfchijnend,
klaer, geel en blinkend, en ook
N T-R E I Z E. i6f
welriekend, en drijft op het water:daef
uit de Zeylonfe kaneel , behalve zoo-
danige olye, op het water drijvende,
ook een olye getrokken wort , die in 't
water te gronde gaet.
D'olye, uit de bladen getrokken, is
eerft drabbigh, wort met der tijt gcelachtigh
, doorfchijnend , en groenach*
tigh van kleur, en is zcet en fcherp van
fmaek, riekt een weinigh nakaneel, en
gaet in 't water te gronde.
D'olye , die uit de fchors des wor-
tels, met het vliegend zout, kanfer genocmr,
getrokken wort , bezit vele en
uitltekende krachten. Zy is zeer dien-
ftigh tegen alle gebreken van lamheit,
indien in tijts van buiten op de beledighdeparthyegeftreken
wort. Voor
het podagra is zy een uitftekend ge-
neesmiddel, en helpt opftaende voet,
en ftilt de pijne der beledighde deelen,
indien die daer mee bcftrcken worden :
gelijk zy ook daer toe zeer dienftigh
• • ^
I
IS, zoo van binnen ingenomen wordt.
Zy geneeft ook quactaerdige koortle
1, en doet zweeten , en verdrijft de
winden : ontfteekt de luft van ecfen,en
breekt de fteen der nierenen blaze. Zy
geneeft ook de kuch en andere lange
ziekten. In 't kort, deze olye verftrekc
den onzen daer te lande in de gafthuizen
een algemeen geneesmiddel.
De kanfer is dienftigh in de gebreken
des lijfmoeders , om de maentftonden
te verwekken ;doct ook zweten,
en wort gebruikt in plaetfe van de
gemeene kanfer.
D'olye des kaneels, getrokken uit
de fchors des booms, is dienftigh voor
alle gebreken der mage, en in buikpijn,
die UK koude ontftaet.
Het water des kaneels is hertfterkend.
D'olye uit de bladen is dien (ligh tegen
de kol ijk, indien van biiit.n op
den buik geftreken wort,en verdrijft de
lamheit.
Overvloedelijk groeit in de bof- j.^^ ^^
fchen van Malabaer, ontrent Kana-zetum'
«öor, in'twilt, zeker gewas, dat byde^""
MalabarenZ«ö,by die van Suratre,üé'-
katjfn hy deK3ii\2n]ns,Cachoraa,by d'
Arabierenen Perfen Zerumbet^tn by
ótTuxken Zeruba wordt gcnoemt.
Het wil op vele andere plactfen groe-
jen, zoo de wortel gepoot of gcz.ieit
wort : en noemen het ve!c hierom wil-
X 3
de