Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Brasiliaense zee ... - Sabrizain.org

j^4.
G E D E N K W
Jambulang of Krieken.
'De vrucht Jatnbitlang is een ooft
als onze krieken: waeromde Hollan-
ders hacr ook dien naem gegeven heldbcn:
maer de Javanen nocmendezelxe'Duaty
en de Maleycrs Kriarigo.
Doch zv is den krieken meer van ver-
want zy is langwerpigh. Defmaekis
ook vry wilder en wrang, en niet veel
aengenamcr als die van de groote
flecn: wanneer zy inhetlaeflvan den
herfft eens of meermacl berijpt zijn.
De boomen , daer aen deze vruchten
groeien , waiTen ook veel hooger als
een kricken-boom, en fpreiden hunne
takken wijd en zijd uit. Het bladt is
donker groen, en aen de fteel fraai , en
achter breedcr, en niet fpits aen het
eind,en wordt ter wederzydemetribben
doorloopen.
Debloem of bloeifelbeftaetuitroot-
achtige blactjes : daer vezeltjes uit-
Ipruiten.
Deze vrucht wordt in Herfft - en
Wijnmaent met hele bennetjes re Ba
A E R D I G E
trekkend : en dienvolgens kont van
cemper. Men rrekt'er, door kracht des
vuurs, een water uit, datdicnftigh in
hecte koortfen is, en voor het voor-
hooft gcflagen wort , om den flaep te
verwekken.
Daer 'n noch een derde geflaghc
van deze bloemen,diecnkelde bladen,
aisvangedae„,ee„vormsdi,k: f",f " ruwe,
'"W'i llf'"lg=>^^^^^^^
hebben. Deze bloemen waflên aen
heefters, die hooger als onzecglen-
tavia ter markt gebraght, en zeer goet P'^"^ I
^ordt :
koop gekocht. Zy wort zeer goet voor
den rooden loop en het bort gehou-
den.
Enkeldeen dubbelde Schoen-bloem ^oï
Fulo de Sa^ato.
D'enkelde Schoenbloem wordt by '
tiers opfchieten. De takken (prtiden*
zich wijten brcet uit, en worden tot
heggen gebruikt, enomdelufthuizen
geleit. Men maekt'er ook manden
van.
D'inwoonders waden 't hooft met
het afzietfel van de bladen. De bladen,
met azijn ingenomen, houden zy
goet voorden buikloop: alsook voor
gekneuft vleefch,dat door ftooten verplettert
is, wanneer die gekneuft op
degequetfte plaetfe geleit worden.
Dit gewas groeit geerne in de verdubbeling
van de zon, en hitte : waerom
hecook veeltijts tegen de muuren,
daer d'Oofter zon vlak op fchijnr, gc-
als in Europe tegen het
Zuide wort gedaen, wanneer mende
Zon van noode heeft, tot zoodanige
boomen en planten, die ons uit warme
geweften toegebraght zijn.
Daer is ook een fchoenbloem met
dubbelde bloemen:hoewel zy nergens
in van clkandere verfchillcn , als in de
gedaente der bladen, en het kroontje,
dePortugefen inecnzelvenzin, Fulo dat m de midden ftaet. Dekleurcvan
de Sapato , dat is , bloem des fchoens, [
i genoemr:uitoorzakedietot het zwart
maken , of bruineren der fchoenen, te malen is.
zeer treffelijk is: want de bloem, gekauwt,
geeft een zwart zap van zich.
Daeristweederleifl3gh,diemenin
een manneken en wijfken zou kunnen
ondcrfcheidcn, even als onze peoni-bloemcn.
Uitde bloem, die donkerroot, en
van fatfocn als onze gemeene rooze
is robijn root , en gloeit zoo uit-
beide
nemend, dat zy met gene verruwe af
Bloem T>nkol.
Deze bloem wordt by de Javanen
Dukol, by de Maleyers BaleAdaf, en
by de Portugefen Fulo di Taco, dat is,
Put-bloem, genoemt. Hywaft overal
in dikke heggen en hagen , aen een
is, wad een geelefteel, die boven zeeriheefter van tvvalef of dertien voeten
aerdigh met een kroontje, met gecle hoogh,en heeft boven in den top een
pluisjes, bezet is. De bladen zijn bladt zoo wit als fiieeuw, dat gemene-
lijk recht over eind ftaet: daer defcho-
fchoon groen engetant of ' gehakkelt,
alsde bernde netelen: daer een gee- \
neoran)everwigc bloemen zich om en
ftigh knopje, vol ribbetjes, uitfpruit. tegen aen vertoonen en flikkeren, die
die zich open doen , en den bloem te by trosjesaen malkanderen zitten,
voorfchijn brengen,
bladen zijn donkergroen, met
De j
De fmaekdcr bloemen is tzamen- een witte aedcr in het midden.
f.
fVring^