ÄINJENICE I TUMAÄENJA Dva razgovora sa Latinkom PeroviÄ
ÄINJENICE I TUMAÄENJA Dva razgovora sa Latinkom PeroviÄ
ÄINJENICE I TUMAÄENJA Dva razgovora sa Latinkom PeroviÄ
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
varao i kritičkoj levici. Markovićeva aktivnost, moglo bi se reći,<br />
počinje u Cirihu, on se tamo politički formira, iako je zanimanje<br />
za politička pitanja pokazivao još na Velikoj školi u Beogradu,<br />
za glasila koja su izdavali prvi srpski liberali. Marković je ruski<br />
ñak koji dolazi u Evropu, i otuda biva vraćen kao vladin stipendista,<br />
jer je kritikovao prvi srpski ustav, prvi nacionalni ustav –<br />
Srpske obmane, kako je rekao za Ustav iz 1869. godine. On je<br />
smatrao da seljački narod ne sme da doñe u položaj proletarijata<br />
prema industrijalizovanom Zapadu. Pomoću <strong>sa</strong>vremenih socijalističkih<br />
učenja u Evropi, Marković se, kao i ruski revolucionari<br />
šezdesetih godina XIX veka, oslonio na patrijarhalne ustanove,<br />
ruski mir i srpsku zadrugu, kao i opštinu koja je postojala<br />
i kod drugih naroda, ali se očuvala u slovenskim narodima –<br />
otkrivanje novog u starom – kako je dobro rečeno. Marković je<br />
ličnost koja se može smatrati i socijalnim i nacionalnim misliocem...<br />
Jedna konstanta naše istorije je neponavljanje zapadnoevropskog<br />
puta, to jest, preskakanje kapitalizma, očuvanje<br />
seljačkog naroda kao socijalne celine, države kao proširene zadruge,<br />
vladavine običajnog prava. To je antiliberalizam – oblikovanje<br />
jednog tipa demokratije u seljačkom društvu nasuprot<br />
liberalnoj demokratiji. Rečju, doktrina koja se stvara za to<br />
vreme, ali koja postaje jezgro političke filozofije, političke kulture<br />
i mentaliteta u Srbiji. Marković je začetnik srpskog socijalizma<br />
koji je zapravo jedna replika ruskog socijalizma. To je<br />
prevoñenje ideja evropskog socijalizma na uslove seljačkih<br />
društava. Kao što kaže Džems Bilington, Rusi su uvek tragali<br />
za formulom „koja bi omogućila da pozajmljuju i da ostanu različiti<br />
od Zapada“. Ili, kao što je govorio liberalni istoričar u<br />
carskoj Rusiji Vasilij Ključevski: „Menjao se <strong>sa</strong>držaj misli, ali<br />
metod mišljenja ostajao je stari.“ Naravno da je Marković, kao i<br />
ostali, zagovornik ideje osloboñenja i ujedinjenja. On učestvuje<br />
u pripremama ustanka u Bosni i Hercegovini, govori o srpskoj<br />
civilizaciji, ali on shvata da Srbi ne mogu da obnove srednjevekovnu<br />
državu. To je jedna, za tako mladog čoveka, izrazito lucidna<br />
mi<strong>sa</strong>o, on odustaje od ideje velike države, on je za ideju<br />
federacije, jer smatra da će ideja velike Srbije dovesti srpski<br />
narod u sukob <strong>sa</strong> svim susedima, baš zbog etničke izmešanosti,<br />
zbog činjenice da Srbi žive u raznim državama, u različitim<br />
173
Change language