ČINJENICE I TUMAČENJA Dva razgovora sa Latinkom Perović

goslaviji morati tek da istražuje. U središtu je bila nezavisnost
zemlje, ali vrlo brzo i državna privreda, centralizam države,
umetničke i naučne slobode. Da li je često baš ta orijentacija bila
na udaru „kritike svega postojećeg“ zato što nije bila dovoljno
radikalna, ili što je odstupala od revolucionarnih načela i od komunističke
utopije?! Da li zato što je bila revizionistička ili zato
što njen revizionizam nije bio radikalniji? Na to pitanje, bar po
mom mišljenju, odgovor se ne može tražiti izvan ideologija koje
su bile dominantne u modernoj istoriji Srbije, antikapitalističkih
i antiliberalnih vrednosti, izvan nacionalizma kao najdublje
tradicije... Antikomunizam se danas poistovećuje sa antititoizmom,
odnosno sa neprihvatanjem Jugoslavije kao zajednice naroda,
a ne geografskog prostora koji je administrativno podeljen
na republike. Antititoizam je, posle Titove smrti, postao maska
za odbacivanje Jugoslavije kao složene države. Bez argumentacije
se navodi da je Kominterna izmislila jugoslovenske nacije,
da je AVNOJ oslabio Srbiju, a zatim da je ona, veštinom antisrpske
koalicije, Hrvata i Slovenaca, tog „unutrašnjeg Zapada“
u Jugoslaviji, bila neravnopravna i eksploatisana. Tom aistorijskom
pristupu se suprotstavlja stvarna istorija, ono što je fizika
u politici: kako je Tito pola veka mogao da vlada Jugoslavijom
čiju su većinu činili Srbi? Silom? Ali, policija, vojska, pa i
spoljni poslovi, najduže su bili u rukama predstavnika Srba!
Česte promene u Srbiji nisu prolazile bez njega, ali one su
glavni uzrok imale u samoj Srbiji: Istok – Zapad, pravna – narodna
država, Jugoslavija – Velika Srbija. Ni Petar Stambolić
ni Draža Marković nisu bili nikakvi zaljubljenici u Tita, ali jesu
u Jugoslaviju, čijim su bitnim garantom smatrali njega.
Poznavali ste Đilasa?
– Ja sam čitala Đilasa, njegova bibliografija iznosi 5000
bibliografskih jedinica, to je, napokon, objavljeno. Mislim da Đilas
kao i mnoge od ličnosti iz prošlosti kojima sam se bavila, u
sebi sadrži više ličnosti, više epoha. Mene je najviše zanimao
njegov susret sa komunizmom jer mislim da je to bilo autentično,
on to nikad nije dovodio u pitanje. Imate, recimo, njegovu
knjigu Besudna zemlja koju smatram jednom od njegovih najboljih
knjiga, kao čitalac, ne kao nekakav stručnjak za književ-
243