Geschichte der Königlich Preussischen ... - Warburg Institute

BO 5. Leibniz, Coiisultatio de instituenda Societate Gennana.
PoiTo cum vitae genera sive professiones ut vocant, scilicet operatrices, id
est, si ita cum nonnullis appellare ])lacet, vacationes siiigulatim explicandas ajo.
non tautum opificia intelligo atcpie artificia. sed omnia honiinum artium, scientiarum
genera, (piae corjjore ac per corj)ora aliipiid praestant, ubi corporuni numeru.s,
inensura, vis motrix, consistentia , colores, soni, odores, sapores, caeteraque
seusilia omnia in rationes vocantur. sive sei'ia sint, sive ludicra, cpiae aguntur, sive
jam ludi peculiarem liominum classeni faciant, ut nnisica. scenica, sive pro cujusque
arbiti'iü ac A^oluptate exerceantur, ut ludi, (|ui magistros certos ac professos non
habent; id enim a casu est nee ad rem i'acit, quod aUi ludi prae aliis magistros
professos sunt nacti. Latent autem et in ludicris praeclara, cpiibus animus ad
invenienduni excitatur multaque subinde naturae arcana involvuntui'. Nee ipsos
cii'culatores negligendos arbitror, quos constat multa habere egregii usus, si inciderent
in possessores praestantiores. Ne(]ue vero distinguendum est hoc loco inter artes,
quae opus relinquunt, ut pictoria, fabrilis, aut (juarum effectus cum ipsa operatione
evanescit, ut musica, equestris, saltatoria, funamlndaris , nautica. Et ex illis, ipiae
ali(iuid r(>lin(juunt, ])erinde est sive exhihitoriae sint, ut jiiscatrix, venatrix, gemmanun
et nietalloi'uni indagatrix. ubi nihil producitur, sed tantum capitur aut de-
tegitui", sive ol)stetric(\s sint. quae corpoi-a naturalia invicem efficacia maritare
contentae et alicpiando tantum, ubi necqsse est, obstetricias naturae manus admo-
ventes (pio felicius ac facilius aliquid pariat. ipsae per se non agunt, (pialis est
agricultoria, pastoria, ars hortulani. ars medici, quae tamen ob finis magnitudinem
et scientiae sublimitatem plane a caeteris separanda est. Sive sint f/ahoratriccs,
ubi continua artificis cura opus est, tanietsi hie quo(pie tantum natura agat, ut
chemica, pharmacopoetica, salis, nitri, aluminis, vitrioli excoctrix, docimastica,
magirica, coloratrix, cujus sj)ecies tinctoria est, Sive denique sint effonnatrkes,
ut fabriles, automatoria. graphice sculptoria , scriptoria, impressoria, textoriorutn
oume genus, chirurgica. Necpie vero omnem artium et vacationum vai-ietatem nunc
enumerare propositum est, (piae sive jjro subjecti, in quo occupantur, sive usus
ac finis ratione. aut etiam multis aliis modis distingui possunt.
Sut'ficit subindicasse, ([uam nihil eorum sit negligendiun , cjuibus hominum
curae ac studia distrahuntiu-.
Demus jam. si placet. centum esse circiter genera artium describendarum
(comprehensis tamen vastioribns illis, medicina et chemica. (piae duae per se
unaquaeque coi'pus constituent, inter plures distribuendum). Ponamus etiam centum
illas artes intra quinquaginta aut etiam pauciores viros accurate doctos et curiosos
distribui. totidemcjue libros elaborari, cpiot sunt artes: quis non videt, inti-a alicpiot
annos mediocri diligentia totum institutum accuratissime absolvi posse, etiam a
viris in alio ])lane studiorum genere occupatis, si modo partem horanun sub-
secivarum, cpialem forte aedificio alicui struendo. aut horto villaeve aut rei fa miliaris
curae intentiori subinde tribuere solemus. labori nnüto gloriosiori et perennatui'o
im])endere velint. Ita haberemus thesaurum scientiae. cui nulla parem vidit aetas
et in ])aucis voluminibus bibliothecam maximis illis vera rerum scitu dignarum
copia ditiorem. Nam potissimae hominum notitiae velut in aerarium 2)ublicuni
relatae in numerato erunt, et id omne in consjiectu habebimus. quo tota globi
nostri terrestris superficies animatur, cpio ipsa pene rerum natura convertitur,