Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
word dat indien aanvaar word dat die reël deel van die materiële reg is (en ekstrinsieke
getuienis derhalwe in elk geval uitgesluit word weens die werking daarvan aangesien die
getuienis irrelevant is), die werking van die reël sal voortbestaan ongeag die herklassifisering
daarvan. Dit is egter nie ’n algemene beginsel van die materiële reg dat ekstrinsieke getuienis
van die bestaan van ’n afsonderlike ooreenkoms of betekenis van die bedinge daarvan
uitgesluit word aangesien dit irrelevant is nie. Dit is juis as gevolg van die werking van die
ekstrinsieke-getuienis-reël dat daar bepaal word dat hierdie getuienis inderdaad irrelevant is
aangesien daar ’n integrasie van die partye se bedoeling plaasgevind het. Die navolging van
die Romeins-Hollandse reg sal dan ook meebring dat die ekstrinsieke-getuienis-reël wel
afgeskaf word en dat die getuienis wat voorheen as irrelevant beskou is weens die werking
van die reël, deur die howe as hoogs relevant beskou kan word. 7
Daar sal egter aangevoer word dat die beginsels van regsekerheid en kontinuïteit die
herklassifisering van die ekstrinsieke-getuienis-reël hoogs onwaarskynlik sal maak. In die
tweede gedeelte van hierdie artikel word daar derhalwe op ’n tweede moontlikheid gefokus,
naamlik die aanpassing van die integrasiereël op een lyn met die Engelse reg. Daar word
aangevoer dat die integrasiereël in die Engelse reg sodanig ontwikkel het sedert 30 Mei 1961
dat die reël vir alle praktiese doeleindes in so ’n mate afgewater is dat dit slegs oor simboliese
waarde beskik. Hierdie moderne benadering van die Engelse reg staan dan ook in skrille
kontras met die huidige toepassing van die reël in die Suid-Afrikaanse kontraktereg. Die
gevolgtrekking word egter weer eens gemaak dat die beginsels van regsekerheid, asook die
gedagtegang dat, vir sover dit nie deur wetgewing gereël word nie, ons bewysreg “bevries” is
in die gedaante wat die Engelse bewysreg op 30 Mei 1961 aangeneem het, in die pad sal
staan van ’n soortgelyke ontwikkeling in die Suid-Afrikaanse reg en dat dit derhalwe lyk of
wetgewing die enigste werkbare moontlikheid bied om die ekstrinsieke-getuienis-reël, en
meer spesifiek die integrasiereël, af te skaf of te aan te pas in die Suid-Afrikaanse
kontraktereg. 8
2. Klassifikasie van die ekstrinsieke-getuienis-reël
Suid-Afrikaanse howe het reeds gedurende die vroeë 20ste eeu die ekstrinsieke-getuienis-reël
as deel van die bewysreg geklassifiseer, 9 en beslis dat die Engelse reg derhalwe daarop van
toepassing was. Hierdie standpunt is deur die appèlafdeling bevestig in Cassiem v Standard
Bank of SA Ltd, 10 waar appèlregter De Villiers beslis het dat “[w]e are bound by the English
rules of evidence and the question has therefore to be decided according to English law, the
rule being that parol evidence is not allowed to alter, vary, or contradict a written
instrument.” 11
Die posisie was (en is nog steeds) dat die Suid-Afrikaanse materiële reg op die Romeins-
Hollandse reg (vir sover dit nie deur statutêre reg gewysig is nie) gebaseer is, 12 maar dat die
formele reg, insluitend bewysreg, grotendeels op die Engelse reg gegrond is. Hierdie situasie
het ontstaan na die kolonisasie van die verskillende voormalige provinsies van Suid-Afrika
deur Brittanje gedurende die 19de en vroeë 20ste eeu en die vervanging van die Suid-
112