Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
predecessors – such preference, if allowed, would produce endless uncertainty
and confusion. 156
Die hof vervolg dat die stare decisis-leerstuk derhalwe meer rigied deur die hoogste hof van
appèl toegepas moet word as deur enige ander hof. 157
In die Brisley-saak is die trefwydte van die sogenaamde Shifren-beginsel, 158 ingevolge
waarvan alle wysigings van die kontrak aan bepaalde formaliteite moet voldoen, aangeveg.
Die hoogste hof van appèl verklaar dat daar voorheen ’n hele aantal teenstrydige provinsiale
beslissings ten aansien van die bindende aard van ’n geen-wysigingsbeding was en dat daar,
selfs nog voor die Shifren-uitspraak, ook van verskeie oorde akademiese kritiek daarteen
gelewer is. 159 Die hof bevind dan dat die debat tydens die Shifren-uitspraak geensins nuut
was nie en dat die hof klaarblyklik weens beleidsoorwegings, doelmatigheidsfaktore en
volgens die hof se insigte ’n bepaalde standpunt laat seëvier het. 160
In die Brisley-saak kom die hof dus tot die gevolgtrekking dat daar nie met reg verklaar kon
word dat die Shifren-uitspraak op ’n klaarblyklike oorsig of wanopvatting berus het nie, en
die hof was nie bereid om op grond hiervan die stare decisis-leerstuk te omseil nie. 161
Daar kan nie fout gevind word met hierdie redenasie van die hof nie. Die vraag is egter wat
die posisie sou wees indien dit aan die hoogste hof van appèl gestel word dat die verkeerde
klassifisering van die ekstrinsieke-getuienis-reël op ’n klaarblyklike oorsig of wanopvatting
van die vorige appèlafdeling berus het. So ’n argument beskik beslis oor meriete. Die
appèlafdeling het nooit, waar die klassifisering van die ekstrinsieke-getuienis-reël ter sprake
gekom het, die verskillende standpunte oorweeg en ’n besliste standpunt, soos die hof in
die Shifren-saak, ingeneem nie. Alhoewel die appèlafdeling in verskeie sake 162 aanvaar dat
die klassifisering van die reël op ’n klaarblyklike wanopvatting of fout berus, het die hof dit
daar gelaat en nie verder ondersoek ingestel na die moontlike herklassifisering van die reël
nie.
Die tweede beginsel op grond waarvan die hoogste hof van appèl mag afwyk van sy vorige
uitsprake is indien die hof se aandag in die vorige beslissings nie op relevante gesagsbronne
gevestig is nie. 163 In die Brisley-saak wys die hof daarop dat daar geen negering van bindende
gesag in die Shifren-beslissing voorgekom het nie. InShifren was die hof deeglik bewus van
die relevante gesagsbronne en die akademiese debat rondom geen-wysigingsbedinge. 164 Wat
die Cassiem-saak 165 betref, wil dit voorkom of die hof se aandag nie op die relevante
gesagsbronne en/of standpunte gevestig is nie en die hof derhalwe die ekstrinsieke-getuienisreël
op grond daarvan miskien verkeerd geklassifiseer het. 166
Die derde, en miskien belangrikste, beginsel wat in ag geneem word waar die hoogste hof
van appèl van sy vorige uitsprake wil afwyk, is die beginsel van regsekerheid en
kontinuïteit. 167 Daar is ’n hele aantal beslissings waarin hierdie beginsel deur die
appèlafdeling beklemtoon en toegepas is. Die hof het in die Brisley-saak verklaar:
127