Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
behoefte aan sin ontstaan juis in krisistye, wanneer die gangbare verstaan van dinge nie meer
vanselfsprekend is nie” (2011:685).
Fiktiewe representasie van die geskiedenis poog dus eerder om begrip te skep as om kennis
van die verlede te rekonstrueer. By kreatiewe geskiedskrywing gaan dit nie noodwendig oor
die weergee van die waarheid nie, maar oor dit wat vir die skrywer belangrik is (Van den
Berg 2011:10; Van Coller 2011:686). Daarom vergelyk Van Coller (2011: 680–4) die
herskepping van die verlede met die proses van literêre vertaling, omdat die skrywer van
historiese romans, nes die vertaler, ’n begrypbare doelteks van die bronteks moet maak:
“Soos geen vertaling ooit ’n volkome ekwivalent of parallel van die oorspronklike kan wees
nie, só is ’n presiese, ‘ekwivalente’ historiese representasie van die verlede prinsipieel
onmoontlik. Waarna gestrewe kan word, is hoogstens ’n betroubare vertaling of historiese
representasie.”
Wessels (2011:188) is van mening dat skrywers, digters en dramaturge ’n belangrike rol speel
in die ontwikkeling van begrip vir ons verlede, want die skrywer van historiese fiksie bereik
immers baie meer mense as die historikus. Die bestudering van letterkunde kan dus van veel
nut by die bestudering van die geskiedenis wees. Deur middel van historiese fiksie word die
leser “nader” aan die historiese gebeure gebring as deur bloot die feite te bestudeer. Die
historiese en literêre waarheid hoef derhalwe nie teenoor mekaar te staan nie; dit kan mekaar
eerder aanvul (Wessels 2011:204).
Met behulp van historiese romans word die gees en atmosfeer van ’n bepaalde era beter
vasgevang as in sommige geskiedenisboeke. In Ferreira (2012a:7) se voorwoord
tot Boereoorlogstories 2 stel sy hierdie gegewe as volg: “Dit [is] duidelik dat lesers
wêreldwyd bekoring en betekenis in historiese fiksie vind. Die mens skyn ’n behoefte te hê
om te weet hoe dit was met dié wat voor ons was. Sulke inligting is geredelik te vind in
geskiedenisboeke en argiewe. Maar in fiksie word name en datums mense [...].”
Soms lyk dit of die skrywer van historiese fiksie die amptelike historiese weergawes betwyfel
en sy/haar eie “waarheid” wil probeer ontrafel en weergee (Van Coller 2011:688). Dit wil dus
voorkom of die romanskrywer in sekere gevalle die formele geskiedenisboeke wil herskryf of
geskiedenis wat ontken of verswyg is, bekend of openbaar wil maak. Skrywers “boekstaaf
dikwels ’n stuk geskiedenis waarvan daar géén historiese verslag bestaan nie en word
sodoende die ‘eerste historikus’, hoewel dan in ’n sogenaamde fiktiewe kader” (Van Coller
2011:691).
Historiese romans word verder geskryf omdat “die verlede insig op die hede kan bied”
(Ferreira 2012b:voorwoord) en omdat die skryf en lees van geskiedkundige fiksie moontlik
terapeutiese waarde kan hê. Van Coller (2011:685) beweer selfs dat “die historikus gelyk te
stel [is] met ’n getraumatiseerde persoon wat sy trauma wil representeer”. Ook Wessels
(2011:195) sien die skryf van historiese fiksie as ’n vorm van terapie wanneer hy verwys na
verskeie oorlogsgedigte wat tydens en ná die Anglo-Boereoorlog deur kommandodigters
geskryf is wat “terapeutiese waarde” gehad het, al was dit “geen meesterstukke nie”. Nog ’n
385