Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
gelyktydige of latere ooreenkomste word nie uitgesluit omdat hierdie getuienis contra bonos
mores is nie, maar omdat dit as irrelevant beskou word waar dit bewys word dat die partye
hulle volle ooreenkoms in een skriftelike dokument geïntegreer het. Daar word derhalwe aan
die hand gedoen dat die howe nie die beginsel van die openbare belang sal kan aanwend om
die toepassing van die integrasiereël te wysig nie.
4. Gevolgtrekking
Soos reeds aangetoon, is die ekstrinsieke-getuienis-reël verkeerdelik deur die Engelse howe
geklassifiseer as deel van die bewysreg in plaas van die materiële (kontrakte)reg. Hierdie
verkeerde klassifisering van die reël is dan ook, ten spyte van kritiek uit verskeie oorde, net
so goedsmoeds aanvaar deur die Suid-Afrikaanse howe. Selfs in die gevalle waar die howe
wel aanvaar het dat die reël verkeerd geklassifiseer is, is geen poging aangewend om ten
minste ’n ondersoek in te stel na die herklassifisering van die reël as deel van die materiële
reg nie. Hierdie versuim het aanleiding gegee tot die onwenslike resultaat dat, ten aansien van
die klassifikasie van die reël, en soos Schwikkard en Van der Merwe dit treffend verwoord,
“English precedent has become so entrenched in South African law that it must now be
regarded as an ineradicable part thereof.” Dit blyk dan ook duidelik dat die herklassifisering
van die ekstrinsieke-getuienis-reël nie enigsins ’n oplossing kan bied ten aansien van die
moontlike regshervorming of aanpassing van die reël in die Suid-Afrikaanse reg nie.
Wat die verdere ontwikkeling van spesifiek die integrasiereël in die Suid-Afrikaanse
(kontrakte)reg aanbetref, blyk dit dat die integrasiereël in so ’n mate in die Engelse reg
verslap is dat die Engelse regskommissie aanbeveel het dat dit nie nodig was om die reël
formeel af te skaf nie. Daar is egter geen teken van dieselfde verslapping van die
integrasiereël na 1961 in die Suid-Afrikaanse reg nie en die toepassing van die reël het in ’n
groot mate gestagneer. Die belangrikste redes hiervoor is die gedagte dat ons bewysreg
“bevries” is soos dit was op die dag voor republiekwording, en die beginsels van
regsekerheid en kontinuïteit. Hierdie situasie het dan ook aanleiding gegee tot die absurde
resultaat dat die integrasiereël aansienlik strenger toegepas word in die Suid-Afrikaanse reg
as in die Engelse reg, waar die werking van die reël maklik gesystap kan word deur die
toepassing van die beginsels ten aansien van die deels mondelinge, deels skriftelike
ooreenkoms en die kollaterale ooreenkoms.
In die lig van bogemelde lyk dit dan ook of wetgewing die enigste werkbare moontlikheid
bied om die ekstrinsieke-getuienis-reël, en meer spesifiek die integrasiereël, af te skaf of aan
te pas in die Suid-Afrikaanse kontraktereg.
151