Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
constitutional affairs, I do not start there. And when I conduct comparative study,
I do so with great caution. The survey is conducted from the point of view
afforded by the South African Constitution, constructed on unique foundations,
built according to a unique design and intended for unique purposes.
Later in die uitspraak spreek regter Kriegler ’n verdere waarskuwing uit wat daarop neerkom
dat die koms van ’n nuwe Grondwet nie “the wholesale importation of foreign doctrines and
precedents” kan regverdig nie. 145 Met konstitusionele demokrasie in Suid-Afrika toe nog in
sy kinderskoene, was sodanige vermaning gepas, want met bitter min tuisgemaakte
grondwetlike regspraak waaruit die howe kon put, het die gevaar bestaan dat oormatig op die
regspraak van ander jurisdiksies gesteun en ontoepaslike bronne in die proses geraadpleeg
kon word.
Regter Kriegler se waarskuwingswoord in samehang met die laaste sin van sy diktum hier bo
jaag die spook op van onnadenkende steun op substantiewe buitelandse reg sonder
inagneming van, enersyds, die eiesoortige strukturele omgewing waarin sodanige reg
voorkom en andersyds die onderskeidende prosedurele matriks waarbinne dit vorm
aangeneem het. President Chaskalson se vermaning in S v Makwanyane 146 suggereer alreeds
dat waaksaamheid in hierdie verband raadsaam is. 147 Mark Tushnet 148 toon byvoorbeeld aan
dat en hoedat strukturele en prosedurele faktore in sommige jurisdiksies voordelige regterlike
steun op byvoorbeeld heel voorbeeldige substantiewe reg insake regstellende aksie kan
belemmer.
Dit wil egter voorkom of, in die lig van die voorheen aangehaalde diktums van regter
O’Regan in K v Minister of Safety en Security, 149 verskille in konteks nie ’n onoorkombare
hindernis is vir die vergelyking van die grondwette en staatsreg van twee stelsels nie, selfs al
lê hierdie verskille aan die konseptuele en historiese wortels van die stelsels. Die gevare van
vlak en oppervlakkige vergelykingsarbeid moet egter noulettend vermy word en die
buitelandse reg en regspraak wat ter sprake is, moet op sigself waardevol en oortuigend
gereken (kan) word. 150
Die vergelyking van (byvoorbeeld) grondwetlike bepalings wat wesenlik en ingrypend van
die eie verskil, is, met die nodige inagneming van die caveats hier bo gestel, nie uit die
staanspoor af te wys nie. 151 Omdat identiteit verhoudingsmatig bepaal word, kan ’n mens
dikwels meer wys word uit ’n regsverskynsel of -idee wat verreikend van die eie verskil as uit
een wat daarmee ooreenstem, en in grondwetsvergelyking kan negatiewe voorbeelde uit ’n
ander jurisdiksie meer bevorderlik wees vir die groei van die eie staatsreg en reg insake
menseregte as voorbeelde wat klakkeloos nagevolg word. 152 Verder bring vergelyking met
regstelsels wat ingrypend van die eie verskil, ’n mens onder die indruk van die eventualiteit
van die eie regskultuur en stel dit versweë veronderstellings en onuitgesproke aannames wat
’n juris se basiese instelling teenoor regsprobleme bepaal, aan die lig. 153
26