Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
evidence as is necessary to explain the circumstances of the contract and the
nature of the liability alleged. 142
Hierdie standpunt word klaarblyklik ook deur Van der Linden in sy kommentaar op Voet se
Pandekte gehandhaaf: “Writing admitted but contents denied. – Plainly if he admits that he
did the writing, but says that the things contained in the writing are false, the screed will have
its full and proper weight until the contrary has been proved.” 143
Ook uit Suid-Afrikaanse regspraak kan afgelei word dat die ekstrinsieke-getuienis-reël ’n
onbekende verskynsel in die Romeins-Hollandse reg is. In Weinerlein v Goch Buildings
Ltd 144 bespreekdie hof kortliks Romeins-Hollandse regsbronne, veral in die opsig waar
die exceptio doli en die verbod op ekstrinsieke getuienis oorvleuel. Die bronne wat die hof
aanhaal, slaan egter meer op die uitleg van kontrakte, veral in geval van bedrieglike
wanvoorstelling, as op die aanbieding van ekstrinsieke getuienis om die bedinge daarvan te
bewys:
Semper veritati errorem cedere oportet, says Faber in his Code 4.16. def.10, the
mistake must yield to the truth. “In contracts regard must be had rather to the
truth of the matter (rei veritas) than to what has been written,” is laid down in
C.4.22. L.1; and Gothofredus notes: “for there may be mistake in the writing.”
(Cf.C.4.50.L.5 and L.6.).
The language of the Code is significant: “It has often been laid down that an error in
computation which has been made in one contract or in more than one, does not prejudice the
truth” (veritati non afferre praejudicium). From the above it is clear that the Romans did not
allow the true agreement between the parties to be prejudiced by a slip of the pen or other
inaccurate expression. 145
In die lig van bostaande kan die Romeins-Hollandse reg ten aansien van die aanbieding van
ekstrinsieke getuienis kortliks soos volg opgesom word:
• Die skriftelike dokument dien slegs as bewysmateriaal.
• Daar word ’n onderskeid getref tussen private en openbare dokumente.
• Openbare dokumente het ’n sterker bewyswaarde as private dokumente.
• Private dokumente het in sekere gevalle ’n bewyswaarde gelykwaardig aan openbare
dokumente gehad, byvoorbeeld waar die private dokument deur drie getuies onderteken
is. 146
• Die openbare dokument, asook die private dokument wat daarmee gelykstaan, verskaf
volledige bewys van die inhoud daarin vervat. In uitsonderlike gevalle kon hierdie
dokumente egter wel deur ekstrinsieke getuienis weerlê word.
• Dokumente verskaf derhalwe slegs bewys in ’n meerdere of mindere mate van die
bedoeling van die partye.
• Die basiese beginsel is dat die dokument nie onweerlegbare bewys was van die inhoud
daarin vervat nie.
124